Donderdag is de derde top van de EPG. Wat staat er te gebeuren?

Voor de top in het Spaanse Granada zijn 47 regeringsleiders uitgenodigd. Ook de voorzitters van de Raad, de Commissie en het Europees Parlement schuiven aan. De Azerbeidzjaanse president Ilham Aliyev geeft aan dat hij niet komt vanwege de „anti-Azerbeidzjaanse sfeer” die rondom het overleg zou hangen. Denemarken is ook niet vertegenwoordigd. En de Turkse president Recep Tayyip Erdoğan komt niet vanwege verkoudheid.

Wat is de EPG eigenlijk?

De EPG is een informeel overlegplatform voor Europese regeringsleiders. Het heeft geen hoofdkwartier, middelen of ambtenaren in dienst. Agenda’s voor toppen bestaan niet. Wel zijn er rondetafelgesprekken over vaste onderwerpen als energie, vrede en veiligheid. Bijeenkomsten worden om en om georganiseerd in een land dat wel of geen lid is van de Europese Unie. Mogelijk zou de Europese Raad zorgen dat toppen van de EPG op continue basis plaatsvinden.

Het doel van het orgaan is nooit vastgelegd. Is het een praatclub? Een plek om ruzies bij te leggen of een springplank naar EU-lidmaatschap? Volgens grondlegger Emmanuel Macron is de EPG vooral bedoeld om de dialoog te bevorderen tussen EU- en niet EU-landen om op urgente vragen een antwoord te bedenken. Beslissen kan de EPG in ieder geval niet. Ook worden na een top geen conclusies aangenomen.

Wanneer is de EPG opgericht?

Het idee voor de oprichting van de EPG komt bij de Franse president Macron. Nadat Rusland Oekraïne binnenviel, stelde hij in mei 2022 dat de gevolgen van de Russische inval zich niet beperken tot de grenzen van de EU. Daarom wilde hij overleg met een bredere groep landen over zaken als vrede, veiligheid en welvaart. De EU-regeringsleiders schaarden zich in juni 2022 achter het plan.

In totaal kregen 44 landen een uitnodiging voor de eerste top van de EPG, gehouden in oktober 2022; alleen Rusland en Wit-Rusland niet. In Praag bespraken de leiders hoe Europa Kyiv kan steunen. Ook werd gesproken over de energiecrisis.

De tweede top in juni 2023 werd in Bulbuoca (Moldavië) gehouden.

Werkt het idee van Macron?

Het is maar net hoe je ernaar kijkt. Bij de lancering van de EPG riep Macron op tot het bijeenbrengen van „democratische Europese naties die onze kernwaarden onderschrijven”. Het wil echter niet zeggen dat de neuzen dezelfde kant op staan. Hongarije, Servië en Turkije onderhouden nauwe banden met Moskou.

Op de top wordt over veel onderwerpen weliswaar gesproken, maar blijft een oplossing uit. Zo hadden de Armeense premier Nikol Pashinyan en de Azerbeidzjaanse president Ilham Aliyev in de marge van de eerste toppen ontmoetingen om tot een oplossing voor de kwestie in Nagorno-Karabach te komen. Nu de enclave in september door Azerbeidzjan onder de voet is gelopen, kan geconcludeerd worden dat de gesprekken weinig tot niets opleverden. Afgezien van een succesje: toestemming voor een EU-missie langs de Armeens-Azerbeidzjaanse grens. Voor donderdag zei Bakoe een ontmoeting met Armenië af.

Toch wordt op punten vooruitgang geboekt. In Praag ondertekende het Verenigd Koninkrijk een samenwerkingsakkoord met de North Seas Energy Cooperation (NSEC). Dat is een verband van acht EU-landen, Noorwegen en het VK, die werken aan een offshore-energienetwerk.

Zou je EPG als een lightversie van de EU kunnen zien?

Diplomaten stellen dat de EPG losstaat van de EU. Maar de landen ontmoeten elkaar donderdag daags voor een EU-top. Dat de uitnodigingen ook nog eens door de voorzitter van de Europese Raad worden verstuurd, voedt het idee dat de EPG een verlengstuk van de EU is. Overigens zal de top geen belangrijke politieke of militaire besluiten nemen.

Bij kandidaat-lidstaten bestond aanvankelijk de angst dat Macron de EPG als zouthoudertje voor lidmaatschap ontwierp. Frankrijk zou kandidaten zo willen parkeren. Nu lijkt de EPG echter te worden gezien als springplank naar integratie. Vrijdag spreken de EU-leiders in Granada over uitbreiding. De besluitvorming dreigt met extra lidstaten nog stroperiger te worden en het EU-budget te exploderen. Op tafel ligt een document, in januari opgesteld door de Duitse en Franse ministers van Europese Zaken, waarin vier niveaus van Europese integratie worden voorgesteld. De minst vergaande politieke samenwerking zou plaatshebben binnen de EPG. Landen spreken elkaar, maar zijn niet gebonden aan het Europees recht.