Wat wil Van Beek?

Dat burgers zich officieel als X kunnen laten registreren in plaats van als man of vrouw. Volgens de wet bestaat die genderidentiteit echter niet. Dat ziet de procederende dertiger als ongelijke behandeling en als schending van het recht op een privéleven. Van Beek beroept zich op artikel 14 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM), het gelijkheidsbeginsel, en op artikel 8, dat het privéleven beschermt. Daaronder valt ook genderidentiteit.

Die X in het paspoort, dat is toch al geregeld?

Inderdaad, in 2018 was Leonne Zeegers uit Breda de eerste bij wie de V is aangepast naar een X. Het geslacht van Zeegers kon bij de geboorte niet worden vastgesteld, omdat de baby zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtskenmerken had. De ouders lieten hun kind registreren als jongetje, met de naam Leon. Later onderging Zeegers operaties om vrouw te worden, maar ook dat geslacht vond de inwoner van Breda bij nader inzien niet passend. Zeegers stapte naar de rechter om een X in het paspoort af te dwingen. Voor de rechter gaf genderbeleving de doorslag.

Lees ook

Genderbeleving geeft doorslag voor rechter

Daarna volgden meer paspoorten met een X – hoeveel precies is onduidelijk. Mensen moeten hiervoor persoonlijk naar de rechter stappen. Er bestaat echter geen wettelijke regeling voor een dergelijke aanpassing. In zo’n geval beroept de rechtbank zich op een wetsartikel dat is bedoeld voor de registratie van baby’s bij wie het geslacht onduidelijk is. Zij komen na drie maanden in aanmerking voor een X.

Er moet dus volgens Senn van Beek een wet komen die de X-registratie regelt?

Precies. Ook vindt Van Beek dat de procedure om de geslachtsregistratie naar een X te wijzigen toegankelijk moet worden. Wie van een V naar een M wil, of andersom, kan daarvoor bij de gemeente terecht. Maar wie een X op officiële documenten wil, moet naar de rechter. En die kan dus alleen via een niet-bedoelde procedure een X toekennen.

Voor de registratie van een X is overigens geen deskundigenverklaring van bijvoorbeeld een psycholoog nodig. Dat werd twee jaar geleden al bij de rechter afgedwongen door een ander non-binair persoon. Voor de helderheid: voor de wisseling van M naar V, of andersom, is de deskundigenverklaring wél verplicht. Met een wijziging van de transgenderwet probeert D66-Kamerlid Lisa van Ginneken dáár een eind aan te maken. Daarnaast heeft ze een wetsvoorstel aangekondigd dat een X in officiële documenten regelt zonder tussenkomst van de rechter.

Ander bezwaar van Van Beek is dat de juridische status van de X onduidelijk is. Wat betekent dat voor non-binaire personen?

In feite valt iemand met een X buiten de wet. De wet gaat namelijk uit van mannen en vrouwen: zíj kunnen trouwen en kinderen krijgen. Van Beek is verloofd, maar weet niet of trouwen wel mogelijk is en of er dan een X op de huwelijksakte kan komen. En, zei Van Beek in het AD: „Stel dat één van beide partners een baarmoeder heeft en zwanger wordt, dan is het niet zeker dat ze recht hebben op zwangerschapsverlof.”

Van Beek eist daarom ook juridische duidelijkheid over mensen met een genderneutrale geslachtsregistratie.

Hoe staat de overheid hier tegenover?

Die heeft onlangs onderzoek laten doen naar de behoefte aan een non-binaire geslachtsregistratie zonder tussenkomst van de rechter. Uit een representatieve steekproef onder mensen van 16 jaar en ouder blijkt dat 6,4 procent overweegt zijn geslachtsregistratie aan te passen in een X via de gemeente en 2,4 procent via de rechter. Niet alleen onder mensen die zich noch man noch vrouw voelen, maar ook onder transgender personen blijkt de behoefte aan een genderneutrale geslachtsaanduiding te bestaan. Conclusie was ook dat het veel tijd en geld kost om dat in overheidssystemen door te voeren.

In de rechtszaal betoogde de landsadvocaat afgelopen zomer dat de rechter niet op de stoel van de wetgever moet gaan zitten. De overheid zou zich wel degelijk inzetten voor de acceptatie van non-binaire personen, bijvoorbeeld door het voorkomen van onnodige sekseregistratie.

Welke gevolgen kan een uitspraak hebben?

Als de rechter Van Beek in het gelijk stelt, zou de overheid verplicht worden de positie van genderneutrale personen in de wet vast te leggen. Meerdere rechtbanken die uitspraken deden over de X in het paspoort spoorden al tot een regeling aan.

Het is nog afwachten of de rechter dat nu ook eist. Eind januari oordeelde het Europese Hof voor de Rechten van de Mens nog in een Franse zaak dat Frankrijk „geen positieve verplichting” heeft om het mogelijk te maken de geslachtsaanduiding in een geboorteakte aan te passen aan een neutraal geslacht.