Hoe is de geslachtsregistratie in Nederland nu geregeld?

Elke baby die in Nederland wordt geboren, moet binnen drie dagen worden aangegeven bij de burgerlijke stand. In de geboorteakte wordt een beperkt aantal gegevens opgenomen: hoe het kind gaat heten, waar en wanneer het is geboren, wie de ouders zijn, en wat het geslacht van het kind is: M (mannelijk) of V (vrouwelijk).

Waarom wordt ook het geslacht geregistreerd?

Sinds de invoering van de burgerlijke stand door Napoleon, in Nederland vanaf 1811, wordt geslacht geregistreerd als een relevant persoonsgegeven. Het had betekenis voor iemands rechtsbevoegdheid, voor het familie- en afstammingsrecht en voor de dienstplicht. Anno 2021 is het van belang in de gezondheidszorg, voor bevolkingsonderzoek en -screening, voor handhaving van de openbare orde en veiligheid, voor berekeningen bij pensioenen en (zorg)verzekeraars, het toepassen van beleid, wetten en uitkeringen.

Lees ook

„Er is over gender nuchter debat nodig”

Staat iemands geslacht ook in andere officiële documenten?

Zonder geslachtsvermelding is de functie van het paspoort als reisdocument voor internationale reizen niet geborgd, aldus een EU-verordening. Nederlandse paspoorten geven het geslacht van de paspoorthouder weer, M of V. Er is inmiddels wel een handvol Nederlanders dat op zijn paspoort een X in plaats van een M of V heeft staan. Dit is bij wijze van uitzondering via tussenkomst van een rechter toegekend, onder anderen aan een intersekse en een non-binair persoon. Nederlandse identiteitskaarten zullen vanaf 2024 of 2025 geen geslachtsaanduiding meer bevatten, maakte minister Van Engelshoven in 2020 bekend. Ze schreef dat „burgers zelf hun identiteit kunnen vormgeven en deze in alle vrijheid en veiligheid kunnen uitdragen.”

Wat houdt het huidige wetsvoorstel in?

Minister Dekker (Rechtsbescherming) en minister Van Engelshoven (Onderwijs en Emancipatie) willen de Transgenderwet zo aanpassen dat iemand zijn of haar geslachtsregistratie in de geboorteakte makkelijker kan wijzigen. Momenteel is hiervoor een verklaring van een arts of psycholoog nodig en moet iemand ouder dan zestien jaar zijn. Als het aan de twee ministers ligt, vervallen deze twee voorwaarden.

Wie jonger dan zestien is, kan de geslachtsregistratie wijzigen via een verzoek aan de rechtbank. Boven die leeftijd kan dat via de plaatselijke ambtenaar van de burgerlijke stand. Wie dat wil, stelt deze schriftelijk in kennis van zijn of haar wens en bevestigt dit na vier tot twaalf weken in persoon bij de ambtenaar van de burgerlijke stand. Iemand kan op deze manier twee keer zijn geslachtsregistratie aanpassen. Vanaf de derde keer verloopt het verzoek via de rechtbank, aldus het wetsvoorstel, waarop door de Tweede Kamerfracties tot en met donderdag 8 juli schriftelijk kan worden gereageerd.

Wat is de reden voor het wetsvoorstel?

Volgens minister Dekker vraagt de samenleving erom. Daar komt bij dat emancipatie een speerpunt van het kabinet-Rutte III is, met de positie van transgenders als belangrijk aandachtspunt. Feit is dat het denken over sekse en gender verandert. Gender heeft zijn intrede gedaan en de definitie van het geregistreerde geslacht is verschoven van sekse naar gender(identiteit). Met sekse (geslacht) worden lichamelijke kenmerken (geslachtsorganen, hormonen en chromosomen) van een persoon bedoeld. Gender(identiteit) wijst op de innerlijke beleving van geslacht. Het verschil tussen geslacht en genderidentiteit ligt dus in het verschil tussen biologische eigenschappen en de persoonlijke beleving daarvan. In dit wetsvoorstel worden geslacht en genderidentiteit identiek gemaakt, op basis van zelfdiagnose.

Hoe zit het met de ”X”?

Sommige mensen noemen zich non-binair. Ze zeggen zich zowel als man en als vrouw te identificeren, of wisselend meer mannelijk of vrouwelijk, of geen van beiden. De X die dit moet weergeven, als variant naast M en V, heeft in dit wetsvoorstel (nog) geen plaats.

Wat doen andere landen?

Geslachtsregistratie op basis van een eigen verklaring is mogelijk in Argentinië, Nieuw-Zeeland, Denemarken, Malta, Ierland, Colombia, Noorwegen en Portugal. Wetgeving hiervoor is vorige maand in Spanje en Duitsland tegengehouden. In Madrid stemden twee conservatieve partijen tegen, terwijl de sociaaldemocraten zich van stemming onthielden. Volgens de laatsten zou genderzelfidentificatie de rechtszekerheid van burgers op belangrijke gebieden, zoals het gezondheidsstelsel, werk, penitentiair beleid en sport, niet garanderen.In Duitsland stemde meer dan 70 procent van de parlementariërs tegen de ontwerpteksten. Ook in het Verenigd-Koninkrijk en diverse Amerikaanse staten is vergelijkbare wetgeving tegengehouden.