Wat moet je doen als een demente moeder niet naar een zorginstelling wil verhuizen? Mag je onder het voorwendsel van ergens samen koffiedrinken iemand het verpleeghuis binnenlokken om hem daar vervolgens achter te laten? Dat lijkt soms de meest praktische oplossing, maar is bij wet verboden. Iemand die opname in een verpleeghuis weigert, kan daartoe alleen gedwongen worden na goedkeuring van de rechter.
In de praktijk word ik regelmatig door huisartsen of casemanagers ingeschakeld om hoogbejaarden thuis te beoordelen. Soms gaat het om demente ouderen die zich verzetten tegen opname. Als onafhankelijk arts stel ik dan een geneeskundige verklaring op.
Zo kwam ik bij een man van 75 jaar die lichamelijk vitaal was, maar cognitief forse hiaten vertoonde. Dagelijks kwam de wijkzuster om steunkousen aan te doen. Zijn dochter hield een oogje in het zeil, en verder regelde hij alles zelf. Hij kocht kant-en-klaarmaaltijden en warmde die op in de magnetron. Dat ging regelmatig mis, tot grote zorg van de buren. Ook zijn kinderen waren bezorgd, want zijn bankpas was geblokkeerd door het verkeerd intypen van de pincode. Dan maakte hij ruzie met kassières, want de fout lag bij het ondeugdelijke pinapparaat, aldus meneer. Daar kwam bij dat hij zich niet makkelijk liet corrigeren, ook niet door zijn dochter. Opname in een zorginstelling werd steeds urgenter.
Ernstig nadeel
Toen ik hem tijdens een bezoek daarop bevroeg, was zijn antwoord duidelijk: „Je denkt toch niet dat ik naar die gevangenis ga.” Hij noemde zelfs de naam van de instelling. Zijn verzet was duidelijk.
Er zat niets anders op dan een geneeskundige verklaring op te stellen. Met die verklaring kan ik de rechter proberen te overtuigen om een machtiging af te geven. Ik dien aan te geven wat de gevaren en problemen zijn wanneer meneer thuis blijft wonen. De wet noemt dit „ernstig nadeel”.
Sommige problemen, zoals ruziemaken met kassières, kunnen heel vervelend zijn, maar voldoen niet aan dit criterium. Daarentegen is het risico op een keukenbrand, wat een keer gebeurde, wel een serieus probleem.
Verder moet ik afwegen of de problemen op een andere manier opgelost kunnen worden. De rechter wil dat alle alternatieven gewogen zijn. Is er bijvoorbeeld een manier van koken die minder risico geeft op brand? Kan de familie bepaalde taken overnemen, zoals boodschappen doen? Zodra er nog alternatieven geprobeerd kunnen worden, hebben die altijd de voorkeur.
Een gedwongen opname kan heel confronterend zijn. Zodra de rechter een oudere heeft bezocht en een rechterlijke machtiging oplegt, moet opname in een zorginstelling bijna direct plaatsvinden.
Dat geeft soms grote praktische problemen, zeker wanneer de bejaarde overgaat tot fysiek geweld. Zelfs politie en ambulancepersoneel kunnen dan nodig zijn om een opname te realiseren. Wie zijn vader of moeder op deze wijze naar een verpleeghuis ziet gaan, zal dat nog lang heugen.
De auteur is specialist ouderengeneeskunde bij verpleeghuis Salem in Ridderkerk
