De Tweede Kamer wil een spoedadvies van de Raad van State over de wijze waarop de eerste fase van de kabinetsformatie vorm kan krijgen.
De Kamer aanvaardde donderdag op initiatief van SGP, ChristenUnie, CDA en VVD een motie waarin de Raad van State wordt gevraagd nog eens goed te kijken naar de eerste fase van de kabinetsformatie en daarbij „alle mogelijke stabiele varianten te betrekken”.
Nu wijst de Tweede Kamer direct na de verkiezingen een of meerdere verkenners aan die uitzoeken welke coalities tot de mogelijkheden behoren. Daarna stelt de Kamer informateurs aan die inhoudelijk met de onderhandelaars van fracties aan de slag gaan om tot een regeerakkoord te komen. Als de partijen het inhoudelijk eens zijn, vraagt de Kamer een formateur die bewindspersonen zoekt. De formateur is vrijwel altijd degene die de premier wordt.
De SGP-motie gaat alleen over de vormgeving van de verkenningsfase. De Kamer blijft degene die de informateurs aanwijst, zo staat in de motie.
De verkenning na de laatst gehouden Tweede Kamerverkiezingen (in 2021) liep uit op een vertrouwenscrisis in politiek Den Haag. Tot tweemaal toe gaven verkenners hun opdracht terug aan de Kamervoorzitter. PvdA-coryfee, oud-vicevoorzitter van de Raad van State en oud-voorzitter van de Eerste Kamer, Tjeenk Willink, moest de scherven bij elkaar rapen en de gemoederen bedaren.
De Kamer heeft zelf ook de afgelopen kabinetsformatie geëvalueerd en daarover een rapport geschreven. De Kamer gaat uiterlijk eind oktober, dus nog voor de Kamerverkiezingen van 22 november, over de gang van zaken tijdens de formatie debatteren. Als er dan wijzigingen in de procedure komen, kunnen die toegepast worden in de komende formatie. Het advies van de Raad van State moet dus snel komen.
Externe partij
De Tweede Kamer sprak al eerder via een motie van ChristenUnie en SGP uit om bij een kabinetsformatie de mogelijkheid een „externe partij” te belasten met de eerste stappen in de kabinetsformatie te onderzoeken. De motie die SGP-fractievoorzitter Stoffer gisteren indiende borduurt daarop door.
Het is geen geheim dat de SGP het liefst de koning weer de bevoegdheid zou geven om de verkenners en de (in)formateurs aan te wijzen. Maar in de motie wordt daar niet over gesproken.
De Tweede Kamer besloot in 2012 dat het staatshoofd niet langer een leidende rol tijdens de formatie mag hebben. De discussie of het staatshoofd opnieuw een rol moet vervullen, komt geregeld terug.
