Door de energiecrisis kon de consument tot begin dit jaar geen vast energiecontract afsluiten. Nu er meer rust op de markt is gekomen, bieden leveranciers weer volop vaste contracten aan. Moet de consument toehappen?
Toen de Russen in februari vorig jaar Oekraïne binnenvielen, schoten de energieprijzen omhoog. In de maanden ervoor waren die prijzen al aan een opmars bezig. Doordat de economie tegen het einde van de coronacrisis flink aantrok, steeg de vraag naar olie en gas. Deze factoren hadden een opdrijvend effect op de energieprijzen.
Het aanbieden van vaste energiecontracten werd onmogelijk voor leveranciers. Door de explosieve stijging van met name de gasprijzen zouden energiebedrijven hun marges zien verdampen. Daarom besloten deze bedrijven om voor onbepaalde tijd geen vaste contracten meer aan te bieden.
De klant van wie het vaste contract daarna afliep, kwam zo automatisch in een variabel contract terecht. De tarieven van de consument met zo’n contract veranderen meerdere keren per jaar: bij de grootste leveranciers elk kwartaal en bij andere zelfs maandelijks. Het geld dat de leverancier kwijt is aan het inkopen van energie, berekent hij op die momenten door aan de consument. Dit kan twee kanten op werken: stijgen de inkoopprijzen, dan kan de klant een hoger tarief tegemoetzien; dalen de inkoopprijzen, dan betaalt de consument ook minder voor gas en stroom.
Bij een vast energiecontract betaalt de klant gedurende de looptijd van het contract –vaak een, twee of drie jaar– dezelfde energietarieven. Als de leverancier tegen hogere prijzen energie moet inkopen, voelt de klant die pijn dus niet. Echter, hij profiteert ook niet mee als de inkoopprijzen dalen. Wat de doorslag geeft bij de keuze voor een vast contract is dat de consument weet waar hij aan toe is zolang de overeenkomst loopt.
De rust op de energiemarkt lijkt nu weer teruggekeerd. Vorig jaar lag de groothandels- prijs voor een megawattuur gas –de internationale energiemarkt verhandelt gas in euro’s per megawattuur– lang boven de 100 euro. Inmiddels is dat rond de 40 euro. Energiebedrijven durven daarom weer vaste contracten aan te bieden.
Dit stelt de consument voor een dilemma: gaat hij voor de zekerheid van een vast contract of moet hij nog even wachten? De prijzen zijn aanzienlijk lager dan een jaar geleden, maar het zou natuurlijk kunnen dat de inkoopprijzen op de energiemarkt nog verder dalen.
Buurman
Sanne Bins, energie-expert bij vergelijkingssite Gaslicht.com, adviseert in de regel om voor een vast contract te kiezen. Het ligt volgens haar in de lijn der verwachting dat de energietarieven richting de winter weer gaan stijgen. „In de zomer liggen de tarieven doorgaans wat lager, maar in de winter stijgen die doordat mensen dan meer energie gebruiken. Dat drijft de prijzen op.”
Welk type contract het beste bij iemand past, hangt af van persoonlijke factoren, stelt Bins. „Wat voor je buurman het ideale contract is, hoeft dat voor jou niet te zijn. Wil je bijvoorbeeld duurzame energie of simpelweg het laagste tarief? Heb je zonnepanelen op je dak of niet en hoe gaat je energiebedrijf daarmee om? En welke service verwacht je van de leverancier? Het loont zonder meer de moeite om op basis van je persoonlijke situatie energieleveranciers te vergelijken.”
Volgens Ewoud van de Kolk, energiedeskundige bij prijsvergelijker Pricewise, is de persoonlijke situatie van de consument inderdaad belangrijk. Hij raadt aan om eerst naar het eigen verbruik te kijken en op basis daarvan voor een energiebedrijf te kiezen. Niet alleen de tarieven van verschillende leveranciers kunnen ver uiteenlopen, ook het prijsverschil tussen een variabel en vast contract bij een en dezelfde leverancier kan volgens hem groot zijn. „Dat hangt ook weer af van je persoonlijke situatie.”
Mensen die op zekerheid gesteld zijn, raadt Van de Kolk aan om voor een vast contract te kiezen. „Maar de zekerheid van een vast contract heeft een prijskaartje. Daar betaal je een premie voor van zo’n 10 tot 30 procent, die de leverancier verwerkt in de tarieven. Maar als de energiemarkt deze winter weer onrustig wordt, profiteer je wel van relatief lage energieprijzen.”
Overstapboete
Dat is dus ook precies de reden waarom Bins van Gaslicht.com aanraadt om het energiecontract vast te zetten. Maar er zijn volgens haar natuurlijk situaties denkbaar waarin het aanhouden van een variabel contract verstandiger is. „Als je verwacht over een aantal maanden vanwege een verhuizing geen energiecontract meer nodig te hebben, om maar eens een voorbeeld te noemen. Er zijn ook mensen die juist denken dat de tarieven nog verder zullen dalen de komende maanden. Als je daarvan overtuigd bent, is het natuurlijk niet slim om nu voor een vast contract te kiezen.”
In ieder geval is zorgvuldigheid geboden bij het afsluiten van een energiecontract. Zeker nu de consument sinds juni mogelijk een veel hogere opzegvergoeding moet betalen dan voorheen het geval was. Daar krijgt hij mee te maken als hij besluit om met een andere leverancier in zee te gaan terwijl zijn huidige contract nog loopt. De hoogte van het bedrag hangt nu af van de resterende looptijd van de overeenkomst. Deze overstapboete moet voorkomen dat leveranciers met de ingekochte energie blijven zitten als hun klanten voortijdig vertrekken.
Overstappen naar een andere leverancier kan alleen als de consument zich snel bedenkt. „Na het afsluiten van een vast contract heb je nog veertien dagen bedenktijd”, weet Van de Kolk. „Maar daarna zit je echt aan het contract vast totdat de looptijd voorbij is, tenzij je bereid bent de overstapboete te betalen.”
Prijsplafond
Momenteel geldt er een door de overheid gegarandeerd prijsplafond, waardoor huishoudens tot een verbruik van 1200 kuub gas maximaal 1,45 euro per kuub betalen. Een dergelijke begrenzing geldt ook voor stroom: over de eerste 2900 kilowattuur betaalt de consument maximaal 40 cent per eenheid. Vanaf 1 januari 2024 wil het demissionaire kabinet alleen financieel kwetsbare huishoudens nog de helpende hand bieden.
Dat is iets om rekening mee te houden, vindt Van de Kolk. Veel energieleveranciers bieden nu weliswaar contracten aan met tarieven die lager zijn dan het prijsplafond, maar in december kan dat zomaar anders zijn. „Je hebt nog even de tijd om te kijken en te vergelijken, maar als je toch het liefst een vast contract wilt, zou ik de afloop van het prijsplafond niet afwachten. De kans bestaat dat de tarieven dan inmiddels boven die grens liggen.”
Ook Bins zal er niet van opkijken als de tarieven in de winter boven dit plafond gaan uitkomen. „De tarieven hangen af van de inkoopprijzen van de leveranciers op de gasmarkt”, weet ze. „Energiebedrijven kopen tegenwoordig veel korter van tevoren in, waardoor prijsschommelingen op de energiemarkt veel sneller doorwerken in de tarieven voor de consument. Als een schip met vloeibaar gas bij wijze van spreken besluit om de andere kant op te varen, merkt de consument dat al snel. Kortom, de situatie kan zomaar omslaan.”
