Toen de Russen in februari vorig jaar Oekraïne binnenvielen, schoten de elektriciteits- en gasprijzen op de internationale markten omhoog. Energiebedrijven moesten tegen steeds hogere prijzen hun voorraden inkopen. Dit berekenden ze door aan de klant.

Voor de consument met een doorlopend vast contract was er niets aan de hand. Maar als dat afliep, was het afsluiten van een nieuw vast contract niet meer mogelijk. Energiebedrijven stopten in 2022 massaal met het aanbieden van die variant.

Als de consument namelijk voor een langere periode zijn tarieven vastzet, moet de leverancier er flink op toeleggen als de stroom- en gasprijzen voortdurend oplopen. Dat was vorig kalenderjaar onmiskenbaar het geval. Daarom zette menig energiebedrijf het vaste contract aan het eind van de looptijd automatisch om naar variabel: een overeenkomst waarbij de leverancier de tarieven twee keer per jaar aanpast.

Afnemer

Het risico van de stijgende stroom- en gasprijzen kwam zo steeds meer bij de consument te liggen. Bij het vaststellen van het nieuwe variabele bedrag kan de leverancier de hogere inkoopkosten namelijk steeds weer doorberekenen aan de afnemer.

Om huishoudens beter te beschermen, kwamen coalitiepartijen VVD en CDA oktober vorig jaar met het voorstel om leveranciers te verplichten weer vaste contracten met betaalbare tarieven aan te bieden. „De overheid moet zorgen dat consumenten zekerheid hebben over de energierekening en dat er altijd voldoende betaalbare energie is”, stelde VVD-Kamerlid Silvio Erkens destijds.

Inmiddels bieden steeds meer kleinere energiebedrijven een vast contract aan. Ook de grotere energiebedrijven komen in beweging. Zo maakte na Eneco ook Essent vorige week bekend vaste contracten te gaan aanbieden. „Klanten vinden betaalbaarheid heel belangrijk, maar zekerheid ook”, lichtte Resi Becker, bestuursvoorzitter bij Essent, toe.

Rekenen

Doet de consument er wijs aan om voor een vast contract te kiezen? Dat is afhankelijk van iemands persoonlijke situatie, zegt woordvoerder Karin Radstaak van het budgetinstituut Nibud. Ze raadt de consument aan om zichzelf deze vraag te stellen: wat kost het mij of levert het mij op als ik mijn energietarieven voor een langere tijd vastzet?

Daarbij moet de klant rekening houden met het prijsplafond, dat tot en met 31 december van kracht blijft. Huishoudens betalen nu maximaal 1,45 euro per kuub gas tot een verbruik van 1200 kuub en voor stroom 40 cent per kilowattuur tot een verbruik van 2900 kilowattuur. Radstaak: „De meeste leveranciers bieden vaste contracten aan met tarieven die boven het prijsplafond liggen.”

Dat betekent dat huishoudens die meer verbruiken dan 1200 kuub gas en 2900 kilowattuur stroom, moeten opletten. Voor alles wat boven de vastgestelde plafonds uitkomt, moeten de tarieven worden betaald zoals die in het energiecontract staan. Radstaak: „Als de tarieven van een vast contract lager zijn dan die je nu hebt, kan het lonen om toch voor dat vaste contract te gaan. Ook al zit je dan boven het prijsplafond, je betaalt dan minder dan in de huidige situatie.”

Rust

Het zou goed kunnen dat de energieprijzen de komende maanden verder gaan dalen. De klant die dan net voor een vast contract heeft gekozen, profiteert in dat geval niet van die prijsdaling. Radstaak bekijkt dat nuchter: „Dat risico liep de consument vóór de energiecrisis natuurlijk ook. Het blijft uiteindelijk toch koffiedik kijken.”

Of het afsluiten van een vast contract verstandig is of niet, van één ding is de consument wel verzekerd: rust. Radstaak: „Dat heb je bijvoorbeeld niet bij een dynamisch contract. Dat kan voordelig zijn, maar je moet de hele dag de energieprijzen in de gaten houden. Bij een vast contract weet je zeker wat je de komende tijd betaalt aan energiekosten. Dat geeft rust en zekerheid.”