Stikstofminister Christianne van der Wal kondigde de strengere normen donderdag aan. Die zijn nodig om de wettelijk vastgelegde doelen voor natuurherstel te halen.

Aanleiding voor de aanscherping is langjarig onderzoek in Europa, waaruit blijkt dat de natuur een overmaat aan stikstof moeilijker kan opvangen dan eerder was aangenomen. Wageningse wetenschappers hebben berekend dat de zogeheten kritische depositiewaarde (kdw) in tientallen Nederlandse natuurgebieden daarom moet worden aangescherpt.

Voorzitter Sjaak van der Tak van landbouworganisatie LTO is geschrokken. „Ik had dit niet verwacht. In Nederland is de stikstofsituatie de afgelopen jaren juist verbeterd. Metingen onderstrepen dat. Iedereen doet er zijn best voor, ook boeren.”

Hij is dan ook niet overtuigd dat de natuur er opeens slechter voor staat. „Dit is weer gebaseerd op een modelstudie, waarbij de uitkomsten van veldproeven elders in Europa worden doorvertaald. Ik vraag me af of dat model wel klopt.”

Modelberekeningen

Van der Tak verwijst in dit verband naar de kritiek op de kdw-systematiek, die ook op modelberekeningen is gebaseerd. Landbouworganisaties roepen al jaren dat de kdw van tafel moet. In plaats daarvan zou de werkelijke staat van de natuur beoordeeld moeten worden. Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit kijkt naar mogelijke alternatieven, maar daar zit nog weinig schot in.

„De kdw is niet meer houdbaar”, zegt de LTO-voorman. „Ondernemers moeten niet worden afgerekend op een ongrijpbare stikstofdeken, maar op de daadwerkelijke uitstoot van hun bedrijf. Zo gebeurt dat ook met CO2 bij bedrijven in de Rotterdamse haven. De techniek om de stikstofuitstoot te meten is beschikbaar.”

De landbouw, als grootste bron van ammoniakstikstof, zal door de aangescherpte normen nog beter zijn best moeten doen om de uitstoot te beperken. Dat geldt ook voor andere sectoren, zoals de industrie en de infrastructuur, die vooral stikstofoxiden verspreiden.

Vergunningen

Van der Tak: „Dit nieuws is voor iedereen zorgwekkend. PAS-melders en interimmers (boeren die buiten hun schuld geen natuurvergunning hebben, TR) krijgen nog moeilijker zicht op legalisatie. Voor woningbouw, wegenaanleg en de energietransitie wordt het lastiger om vergunningen te krijgen.”

Het is volgens hem „absoluut tijd” om een nieuwe afweging te maken tussen natuur en economie. „Wat kan er in dit land nog wel? Van dit doorgeschoten beleid wordt iedereen de dupe.” Intussen willen provincies aan de slag met hun gebiedsprocessen. Juist nu is duidelijkheid voor meerdere jaren noodzakelijk, vindt LTO.

Mogelijk komt er na de verkiezingen ruimte voor aanpassing van het stikstofbeleid. „BBB, de partij van Omtzigt en de SGP gaan die aanscherping ongetwijfeld ter discussie stellen”, verwacht hij. Ook partijen als VVD en PVV zijn kritisch over de huidige kdw-systematiek. Maar gerust is Van der Tak niet. „Het kan ook anders uitpakken. Er hangt veel van af welke partij straks de grootste wordt.”