Op weg naar het gebouw van de Stampa Estera, de vereniging van de buitenlandse pers in Rome, liep ik jarenlang langs de Trevifontein. Nu laat ik dat wel uit mijn hoofd.
De omstanders –van wie ongeveer de helft zijn blik niet op de fontein heeft gericht, maar met de rug ernaartoe selfies staat te maken– zijn zo talrijk geworden dat er geen doorkomen meer aan is.
Een dergelijke menigte kun je regelmatig ook aantreffen voor Termini, het hoofdstation van Rome, waar rijen reizigers in de brandende zon staan te wachten tot er een vrije taxi aankomt. En onlangs slaagde een hersenloze Amerikaanse jongeman erin om in de mensenmassa voor het Colosseum ongezien zijn naam in de muur van het twee millennia oude monument te kerven.
Het zijn drie verschillende gevolgen van wat in het Engels ”overtourism” heet en in wat kreupel Nederlands overtoerisme. Het verschijnsel bestaat wereldwijd, maar is extra goed merkbaar in Italië, dat jaarlijks meer toeristen binnenkrijgt dan het inwoners telt. Italië is al sinds de 16e eeuw een geliefde bestemming voor minnaars van de Oudheid, de Renaissance en mooi weer.
Toerisme is goed voor 13 procent van het Italiaanse bruto nationaal product. Dit jaar wordt een nieuw record bereikt: +27 procent in vergelijking met vorig jaar en meer nog dan de 65 miljoen toeristen van voor de pandemie.
Op steeds meer plaatsen lijken echter de grenzen van de groei bereikt, zo niet overschreden, en ieder probeert op zijn manier daar wat aan te doen. Venetië, dat op de nominatie staat om te worden geplaatst op de lijst van bedreigd werelderfgoed van de Unesco, weert sinds twee jaar cruiseschepen uit haar lagune en heft vanaf deze zomer 3 tot 10 euro entree om de stad binnen te komen. De gemeente Rome gaat het aantal taxi-licenties uitbreiden, wordt minder scheutig met het verstrekken van vergunningen voor het uitbaten van B&B’s en heeft de toeristenbelasting drastisch verhoogd tot 5 à 10 euro per persoon per dag. De provincie Bolzano heeft een maximumaantal overnachtingen vastgesteld. Op een reeks stranden op Sardinië is een bezoekersstop ingevoerd. Op Capri mogen groepen op straat niet stil blijven staan. Op de rustieke paden van de Cinque Terre in Ligurië kun je tot 2500 euro boete krijgen voor het dragen van slippers of sandalen.
Kortom, een ratjetoe waarvan de effectiviteit twijfelachtig is. Toch zou er voor het hele land wel een oplossing zijn, namelijk om de toeristenstroom van de hoogtepunten naar minder bezochte regio’s te leiden. Zoals dat gebeurt in Frankrijk, dat meer dan tweemaal zoveel toeristen aankan als Italië. Ruil Venetië eens in voor Padua, Milaan voor Bergamo, Florence voor Arezzo en Rome voor de Castelli Romani.
Het is gemakkelijk gezegd, maar om dat te realiseren is een nationaal beleid nodig. En dat ontbreekt in Italië. Het land heeft wel een ministerie voor Toerisme, maar dat heeft weinig in de melk te brokkelen omdat toerisme geen nationale maar een gewestelijke bevoegdheid is. En om alle Italiaanse regio’s op één lijn te krijgen, dat is nog geen regering gelukt.
