Waarover waren VVD en CU het eens?

Nederland kent op dit moment een zogenaamd eenstatus-asielstelsel. Grofweg gezegd houdt dat in dat het voor de asielvergunning die iemand krijgt niet uitmaakt om welke reden hij of zij naar Nederland is gereisd. Oftewel, een Pakistaanse christen die vlucht voor de ayatollahs kan een tijdelijke asielvergunning van vijf jaar krijgen als zijn verzoek wordt ingewilligd, met uitzicht op een vergunning voor onbepaalde tijd en iemand die vanwege een burgeroorlog naar Nederland wil, ook. VVD en CU waren het erover eens dat Nederland een van de weinige EU-landen is geworden die de mogelijkheid om te differentiëren tussen verschillende categorieën vluchtelingen niet benut. De switch naar een tweestatusstelsel was bedoeld om daar verandering in te brengen; die moest Nederland minder aantrekkelijk maken voor bijvoorbeeld mensensmokkelaars.

Waarom liepen de gemoederen dan toch zo hoog op als beide partijen wilden switchen naar een tweestatusstelsel?

Voor de ChristenUnie was het al een hele stap om de beschermingsduur voor oorlogsvluchtelingen te bekorten ten opzichte van die van politieke vluchtelingen. De VVD wilde nog een stap verder gaan. Een tweestatusstelsel biedt namelijk ook de mogelijkheid om met behulp van nationale regelgeving beperkingen aan te brengen in de rechten van oorlogsvluchtelingen en andere asielzoekers met een zogenaamde subsidiaire beschermingsgrond, bijvoorbeeld in het recht op gezinshereniging. De VVD wilde die mogelijkheid pertinent benutten, de CU niet.

En daar liep het op vast?

Ja, uiteindelijk wel. Op de fatale vrijdagavond ging de discussie alleen nog over de juridische vormgeving van het afremmen van de gezinshereniging. De VVD dacht aanvankelijk aan een quotum (maximaal 250 per maand) en aan een verplichte wachttijd van twee jaar. Het laatste bod van asielstaatssecretaris Van der Burg was een pauzeknop: het kabinet zou daarmee kunnen besluiten verzoeken om gezinshereniging tijdelijk niet in behandeling te nemen, bijvoorbeeld zolang de opvang overvol dreigt te raken. Uiteindelijk toonde de CU zich gedecideerd: switchen naar het tweestatusstelsel: prima. Maar dan zonder te tornen aan de gezinshereniging. Overigens waren partijen het ook vrijwel eens geworden over het beter reguleren van arbeids-, kennis- en liefdesmigratie. Alles bij elkaar lag er dus een veel ambitieuzer maatregelenpakket op tafel dan een jaar geleden. Toen presenteerde Van der Burg ook een plan om het aanmeld- en opvangcentrum in Ter Apel te ontlasten, inclusief zijn spreidingswet, maar dat was vlees, noch vis.

De CU wilde dus wel bewegen, alleen naar de zin van de VVD niet ver genoeg. Wie veroorzaakte dan de breuk?

Dat is maar hoe je het bekijkt. Er zijn twee gezichtspunten. Beide werden zaterdagavond treffend verwoord door CDA-onderhandelaar Hugo de Jonge in het tv-programma Op1. De Jonge zei als eerste verbaasd te zijn omdat de CU er vorig jaar zomer nog wel mee kon leven als het aantal nareizen van familieleden zou worden ingeperkt. Daar zit wat in, zij het dat die maatregel destijds tegen alle asielzoekers was gericht. Maar De Jonge zei er nog iets bij, namelijk: Nederland heeft 20 jaar lang vrijwel geen enkele vorm van migratiebeleid gevoerd. En nu was er voor 95 procent overeenstemming over én het beter reguleren van de arbeids-, studie- en liefdesmigratie én de switch naar een tweestatusstelsel. De VVD had daar volgens hem meteen ja tegen moeten zeggen, want het is nog maar de vraag of een compromis van een volgend kabinet even vergaand zal zijn. Ook dat snijdt zeker hout.

Kan de VVD haar harde standpunt cijfermatig onderbouwen?

Hmm, niet echt. Dinsdag twitterde VVD-asielwoordvoerder Ruben Brekelmans een tabel rond die laat zien hoeveel toegelaten asielzoekers tussen januari 2017 en maart 2023 in Nederland een asielvergunning hebben gekregen op grond van een zogenaamde subsidiaire beschermingsgrond. Gemiddeld ging het om 46 procent. Vervolgens concludeert hij dat Nederland door de switch naar het tweestatusstelsel voor een groep in die orde van grootte minder aantrekkelijk wordt. Daar zit wat in, alleen, dáár ging het geschil met de CU niet over. Dat ging over de vraag wat het al dan niet toevoegt als je ook nog eens een rem op de gezinshereniging zet.

Wie daarover aan het cijferen slaat met de gegevens van 2022, zoals de NOS dinsdag deed, ziet dat de mate van inperking als gevolg daarvan reuze meevalt. Het aantal nareizigers dat na een geslaagd gezinsherenigingsverzoek van oorlogsvluchtelingen met een subsidiaire beschermingsstatus naar Nederland kwam, bedroeg vorig jaar ruim 8100. Met een VVD-quotum van 250 per maand waren dat er maximaal 3000 geweest. Het quotum had dus de komst van zo’n 5100 nareizigers verijdeld. Op het totaal van 46.460 asielzoekers en nareizigers van 2022 is dat slechts 11 procent. Op het totaalaantal immigranten van 401.351 van 2022 is het slechts 1,3 procent.

Interessant is ook dat het aantal nareizigers van asielzoekers met een subsidiaire beschermingsgrond, ruim 8100 dus, beduidend lager is dan het aantal gezinsleden van buiten de EU dat arbeidsmigranten in 2022 naar Nederland haalden: ruim 39 duizend. Weliswaar zal dat voor een deel van hen van tijdelijke duur zijn geweest, maar toch.

Al met al bevat het VVD-verhaal over de noodzaak van de kabinetsbreuk nog best wat losse eindjes. Zoveel dat het op z’n zachtst gezegd nog niet meteen het toppunt van geloofwaardigheid is.