De excessen die Nederlandse militairen pleegden tijdens de koloniale oorlog in toenmalig Nederlands-Indië vallen niet onder de noemer oorlogsmisdaden. Het betrof „extreem geweld”, zei premier Rutte woensdag in de Tweede Kamer.
Daar werd uren gedebatteerd over een historisch onderzoek naar het Nederlandse optreden van destijds.
Dat onderzoek toont aan dat er structureel onnodig geweld werd gepleegd door het Nederlandse leger. Martelingen, verkrachtingen en moorden op burgers werden bovendien stilzwijgend goedgekeurd door zowel de politieke als militaire top. Dat Rutte naar aanleiding van dit onderzoek „diepe excuses” maakte, is dan ook volledig terecht, oordeelt een meerderheid in de Kamer.
Een deel van de volksvertegenwoordiging hekelde echter de keuze om de misdaden geen oorlogsmisdaden te noemen. „De geschiedenis wordt geweld aangedaan”, aldus GroenLinks-Kamerlid Corinne Ellemeet in haar betoog. Ze vindt dat het kabinet door de term oorlogsmisdaden uit de weg te gaan, geen verantwoordelijkheid neemt. Die verantwoordelijkheid komt nu op de schouders van individuen terecht, terwijl het veel breder was. „De veteranen staan nu in de spotlights en niet de politiek.”
Het was juist de politiek die straffeloosheid verhief tot wet, zegt ook Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma. De D66’er doelt daarmee op de verjaringswet uit 1969. Die wet zorgde ervoor dat geen enkele oorlogsmisdaad kon verjaren, behalve oorlogsmisdaden die in toenmalig Nederlands-Indië werden gepleegd.
Maar volgens Rutte is het juist heel passend om de term oorlogsmisdaden niet te gebruiken. De onderzoekers noemen de term ook niet, zegt hij. „Die spreken over extreem geweld. Die term omvat veel meer soorten misdrijven, waaronder oorlogsmisdrijven, en doet dus beter recht aan de werkelijkheid”, aldus Rutte.
Het geweld nu aanmerken als oorlogsmisdaden is volgens Rutte bovendien problematisch omdat er in de tijd dat de misdaden werden gepleegd nog helemaal geen sprake was van vastomlijnd en duidelijk oorlogsrecht. „Dat is er pas sinds de Vierde Geneefse Conventie in 1949”.
Maar volgens GroenLinks, Volt en de SP gaat dat argument niet op. Volgens Ellemeet was er namelijk wel degelijk een juridisch kader om de misdaden voor oorlogsmisdaden te laten doorgaan. „In Neurenberg werden de nazi’s ook berecht voor oorlogsmisdaden, deels op grond van bestaand recht”, aldus Ellemeet.
Smaak
Ook leidde het onderzoek in de Kamer tot een discussie over beeldvorming. Vooral rechtse partijen, waaronder PVV, FVD, JA21 en BBB vinden dat het onderzoek te eenzijdig is en ervoor zorgt dat alle Indië-veteranen in een slecht daglicht komen te staan. „En dat terwijl het allemaal helden zijn”, aldus Raymond de Roon (PVV).
De zorg over beeldvorming leeft breder. Ook CDA en VVD zitten daarmee in hun maag, maar de oorzaak daarvan moet niet worden gezocht in het onderzoek, stelt Ruben Brekelmans (VVD).
„Beide kanten moeten worden gehoord, ook de kant van de veteranen”, stelt SGP-Kamerlid Bisschop die het onderzoek volledig steunt. Hij haalt tijdens zijn inbreng herinneringen van zijn vader naar boven: „Een jonge sergeant schoot voor de ogen van mijn vader zomaar een gevangene dood’, zegt een zichtbaar aangeslagen Bisschop: „Wij zagen dat mijn vader dit zijn hele leven met zich meedroeg.”
