Zondag 14 mei gaat Turkije naar de stembus. De datum is bewust gekozen door zittend president Recep Tayyip Erdogan. Eigenlijk zou Turkije in juni naar de stembus gaan, maar door de verkiezingen een maand naar voren te halen zou de bedevaart naar Mekka, toelatingsexamens voor universiteiten en de start van het zomervakantieseizoen worden vermeden.

Nog belangrijker voor Erdogan is de dag zelf. In 1950 versloeg op 14 mei de Democratische Partij voor het eerst de CHP, de partij waar de 74-jarige Kilicdaroglu de voorzitter van is. De CHP is de partij van Mustafa Kemal Atatürk, de grondlegger van het moderne Turkije.

Nu wil Erdogan de CHP, of beter gezegd, de alliantie onder leiding van de kemalistsche partij verslaan. Twintig jaar lang won niemand van Erdogan, maar dit jaar geven de peilingen aan dat het lastig voor hem wordt. Hij zou zelfs het onderspit kunnen delven. En dan wordt Kilicdaroglu president.

Gandhi Kemal

Kemal Kilicdaroglu werd in 1948 geboren als vierde kind in een arm gezin in Tunceli in het oosten van Turkije. Na hem zouden er nog drie kinderen komen. Zijn ouders waren alevieten, de islamitische minderheid die in het soennitische Turkije wordt gediscrimineerd. Sinds 1974 is hij met Selvi getrouwd. Het echtpaar heeft drie kinderen.

Kemals vader was ambtenaar. Later trad Kemal als boekhouder in de voetsporen van zijn vader. Dertig jaar was hij ambtenaar op de ministeries van Financiën en Sociale Zaken. Tussendoor werkte hij een paar jaar in Frankrijk, waar hij de Franse taal leerde spreken. In 1994 verkoos het weekblad Ekonik Trend hem tot Ambtenaar van het Jaar.

Sinds 2010 leidt Kilicdaroglu de CHP. Al snel kreeg hij de bijnaam Gandhi Kemal. Qua uiterlijk lijkt hij op de Indiase leider, maar hij doet ook aan hem denken vanwege zijn softe politieke stijl.

Door zijn financiële kennis bracht Kilicdaroglu als afgevaardigde verschillende corruptiegevallen aan het licht. Zijn eigen naam is nooit met schandalen in verbinding gebracht. Dat is een bijzonderheid in Turkije.

Bij verkiezingen heeft Kilicdaroglu nog nooit een deuk in een pakje boter kunnen slaan. Keer op keer moest hij het afleggen tegen Erdogan met zijn AKP. Zijn maximumscore was 26 procent van de stemmen. Zijn grootste wapenfeit is het aaneensmeden in de aanloop van de komende verkiezingen van zes oppositiepartijen tot een blok, de zogenaamde Tafel van Zes. Deze alliantie moet ertoe leiden dat Kilicdaroglu meer dan 50 procent van de stemmen in de wacht sleept, zodat hij Erdogan kan aflossen. Gaat het dit keer wel lukken?

Video

Wat opvalt aan de verkiezingscampagne van de laatste weken is dat Kilicdaroglu met meer zelfvertrouwen opereert. Heeft hij geleerd? Een mens is daarvoor nooit te oud. De CHP-leider verbaasde eind april vriend en vijand toen hij een video lanceerde waarin hij verklaarde aleviet te zijn, in de ogen van een soenniet een ketter. „Ik ben een oprechte moslim. En ik doe niemand onrecht.” Vervolgens schilderde hij een Turkije voor ogen waarin „geen godsdienstige en etnische scheidslijnen meer zijn, waarin alle mensen samen aan de toekomst van het land werken.”

Iedereen stond versteld. Hier sprak een politicus die kijkers en luisteraars wist te overtuigen. Eerder was hij bescheiden en terughoudend in zijn optreden. Nu zagen de mensen –voor de eerste keer– iemand die Erdogan zou kunnen verslaan.

Zal Kilicdaroglu, als hij wint, de president van alle Turken zijn? Zijn partijgenoten staan erom bekend dat ze in het verleden neerkeken op vrome moslims. Sommigen hebben dat nog altijd niet afgeleerd.

Kilicdaroglu’s belangrijkste verkiezingsboodschap is: „We moeten af van Erdogan en hem op een democratische wijze met pensioen sturen”, zei hij eerder tegen het Duitse magazine Stern. Als dat gebeurt kan Kilicdarglu met de andere partijen aan de slag. De gedachte is: de bevoegdheden van de president beperken en herstel van het parlementaire systeem. Dat vereist grondwetswijzigingen en daarvoor is een grote meerderheid in het parlement nodig. Wordt die gehaald? Blijft de bonte Tafel van Zes bijeen? Turkije kent geen traditie van politieke coalities, wel van sterke individuele leiders.

Israël

Weet Kilicdaroglu de democratie te herstellen, dan komt de EU weer in zicht. Het lidmaatschap van de unie is een van zijn hoofddoelen. Na een overwinning zal hij zijn best doen om de toetredingsonderhandelingen, die sinds 2016 stilliggen, weer op gang te brengen.

Eigenlijk is het niet eens de vraag of dat gaat lukken. Op buitenlands politiek terrein liggen de standpunten van de Europese Unie en Kilicdaroglu ver uit elkaar. De EU treft Rusland met sancties tegen olie- en gasleveranties. Turkije heeft de energie-import uit Rusland sinds de invasie in Oekraïne verhoogd en zich aangeboden als overslagplaats. Kilicdaroglu wil Erdogans beleid voortzetten. Turkije moet zich alleen achter de sancties van de Verenigde Naties scharen, is zijn standpunt.

De EU kritiseert de Turkse militaire aanwezigheid in Syrië. Net als Erdogan is Kilicdaroglu van mening dat die noodzakelijk is om de Koerdische terreurbeweging PKK tegen te houden. Hij wil zelfs met de Syrische leider Assad in gesprek gaan om de Syrische vluchtelingen terug te sturen.

Tegenover de NAVO heeft Kilicdaroglu toegezegd snel te zullen instemmen met de toetreding van Zweden. De betrekkingen met het Atlantisch bondgenootschap wil hij normaliseren. De NAVO en ook de EU kunnen er sowieso zeker van zijn dat er vanuit Ankara een meer zakelijke toon zal worden aangeslagen, maar Erdogans buitenlandse beleid gooit hij niet overboord. Dat geldt ook voor Kilicdaroglu’s houding tegenover Israël. Een paar weken geleden zei hij dat Turkije altijd aan de kant van Palestina zal staan. Een ander standpunt zou verraad aan de islam zijn, aldus Kilicdaroglu.