Twee hoopvolle scenario’s voor de SGP
De BBB is het beste wat de SGP recent is overkomen. Er zijn belangrijke inhoudelijke overeenkomsten, en deze nieuwe beweging kan voorkomen dat ook SGP’ers tot de afhakers gaan behoren.
Op enkele SGP-bijeenkomsten waar ik recent aanwezig was, stelden de deelnemers vast dat de SGP –de partij, maar vooral ook de achterban van de SGP– in toenemende mate in een isolement terecht komt. Dat isolement is zowel levensbeschouwelijk als maatschappelijk en politiek van aard.
Op levensbeschouwelijk terrein leiden het gelijkheidsdenken en de lhbti-agenda steeds meer tot vervreemding en distantie tussen SGP’ers en een groot deel van de rest van Nederland. Klassieke vrijheden, zoals de vrijheid van godsdienst en onderwijs, staan onder druk, en nieuwe wetten die de gelijkheid in de Nederlandse samenleving moeten afdwingen (zoals het verbod op ”conversietherapie” dat op stapel staat), dringen diep door in scholen, in kerken, en zelfs tot in de studeerkamer in de pastorie. De „achtergeblevenen”, zoals de sociaal-liberaal John Stuart Mill onmondige, religieuze groepen al noemde, moeten op het pad van de ‘vooruitgang’ worden gedwongen.
De coronacrisis ging gepaard met veel onbegrip voor mensen die zich niet wilden laten vaccineren. Er dreigden zelfs dwang en uitsluiting. Dat heeft het maatschappelijk isolement versterkt. Tel daar nog eens bij op dat SGP’ers zeer ruim vertegenwoordigd zijn in de hoeken waar de klappen vallen, onder boeren en vissers.
In de politiek is de beschermende schil van de christendemocratie flinterdun geworden, en de partijen die in het verleden samen met de SGP tot ”klein rechts” werden gerekend, zijn –verenigd in de ChristenUnie– een koers gaan varen die steeds meer lijkt af te wijken van die van de SGP. Populistische partijen, die als voorwaardelijke bondgenoten omhelsd leken te kunnen worden, hebben zich als te radicaal, te paniekerig, te ranzig geopenbaard.
Oude en nieuwe zuilen
In deze situatie kunnen SGP’ers –naar bekwame politieke duiders als Josse de Voogd en René Cuperus hebben aangetoond– zomaar tot de categorie van de afhakers gaan behoren. De wereld van de oude zuilen, die voor betrouwbaarheid en voorspelbaarheid zorgden, is ingeklapt en vervangen door een nieuwe tweedeling, twee nieuwe zuilen: die van de gevestigde klasse en die van de afhakers. Tot de gevestigde klasse behoren de hoogopgeleiden die over de netwerken beschikken om hun zaakjes te regelen. Als er in hun buurt een asielzoekerscentrum dreigt te komen, stappen ze naar de rechter. De groep van de afhakers benut die mogelijkheid niet, en protesteert op straat of gooit met eieren.
De opkomst van de BoerBurgerBeweging van Caroline van der Plas biedt uitkomst. In deze beweging heeft het oude populisme zich verdiept en verbreed. Het gaat bij deze partij niet alleen om de problemen met de multiculturele samenleving in de oude wijken, maar zij geeft ook een stem aan de gedupeerden van de stikstof- en energiecrisis, de gas- en asielcrisis en de toeslagenaffaire. Als gevolg daarvan slaat de BBB niet alleen een brug naar de bewoners van de oude wijken maar ook de oude nieuwbouwwijken, naar de boeren en naar de regio’s. BBB vertolkt de stem van de afhakers, heeft deze groep politieke macht gegeven en een stem om mee te rekenen in het parlement. BBB heeft de afhakers uit hun isolement gehaald.
Belangrijk daarbij is dat de BBB zich heel anders opstelt dan de PVV of Forum. Zij distantieert zich niet van het huidige politieke bestel, als zou dat een boosaardig kartel zijn, maar is bereid regeringsverantwoordelijkheid te dragen binnen het bestaande systeem. Deze serieuze, constructieve houding kan ervoor zorgen dat deze nieuwe beweging niet de zoveelste teleurstelling wordt, die binnen een paar jaar plaats moet maken voor de volgende nieuwkomer. En de redelijkheid van de keukentafel die Caroline van der Plas vertolkt, biedt interessante inhoudelijke aanknopingspunten voor SGP’ers.
De BBB is dus te beschouwen als een sociaal-conservatieve reactie op een akelige sociaal-liberale dominantie in de Nederlandse politiek. Zij kan uitgroeien tot een soort conservatieve volkspartij en bondgenoot van behoudende krachten. Aansluiten in plaats van afhaken, dat is het perspectief nu voor de SGP en haar achterban.
Natuurlijk schuilt er een addertje onder het gras: de BBB is vooral nuchter en praktisch, heeft geen ideologie, en wat de partij zal gaan doen op dossiers die voor de SGP zeer aangelegen zijn, valt nog te bezien. Maar mocht de BBB toch nog een teleurstelling worden, en mocht ik achteraf te optimistisch zijn geweest, dan kan ik de SGP nog een ander troostvol perspectief voorhouden.
Dat perspectief heb ik helaas niet zelf bedacht. Ik ontleen het aan een briljante inval van de oud-hoofdredacteur van het Nederlands Dagblad, Sjirk Kuijper. In een commentaar schreef hij vorige week hoe hij het ineens voor zich zag. Kees van der Staaij zal, na 25 jaar trouwe dienst in de Tweede Kamer, de overstap maken naar zijn eerste werkgever, de Raad van State. Hij kan die stap met een gerust hart zetten, want een nieuw triumviraat staat al klaar: de hervormde ingenieur Chris Stoffer wordt de nieuwe lijsttrekker, de Ridderkerkse drogistenzoon André Flach, met kek baardje, komt op twee, en de ervaren intellectueel Diederik van Dijk op drie. Van der Staaij kan dan vier jaar warmlopen als staatsraad, en vervolgens de huidige vicepresident Thom de Graaf opvolgen. Een outsider kan dan zomaar de opperstaatsraad van dit land worden. De kritiek van de afhakers tegen de zittende magistratuur zal verstommen en de brug tussen rechts en de rest is definitief geslagen.
Nog mooier zou het natuurlijk zijn als beide scenario’s werkelijkheid worden: de SGP als onderdeel van een coalitie rechts van het midden die de normaliteit in dit land herstelt, en een „ledeboeriaan uit Benthuizen” als onderkoning van Nederland.
De auteur is historicus en publicist, en doceert kerkgeschiedenis aan het Hersteld Hervormd Seminarium.
