Het is een veelgehoord zinnetje: ”Bij ons thuis.” Opvoeders doen het vaak zoals het bij hen thuis ging; dat is het voorbeeld dat meegegeven is. Het omgekeerde komt ook voor: het heel anders doen dan ”bij ons thuis”. Pijn, inzichten en overtuigingen liggen vaak als basis onder zo’n bewuste keuze. Hoe dan ook: opvoeden raakt iedereen. Als je zelf opvoeder bent, mag je in praktijk brengen wat goed en belangrijk is voor de vorming van kinderen en jongeren.

Opvoeden is tot een hoger doel brengen. Dat kan onder Gods zegen en door het juiste voedsel te geven. Dat geldt in tijdelijk opzicht als we kinderen en jongeren tot zelfstandige en verantwoordelijke personen willen vormen. Het geldt ook geestelijk, om hen tot God dienende persoonlijkheden op te voeden.

Geen kind is hetzelfde en het ‘lezen’ van je kind in zijn of haar ontwikkelingsbehoefte en geestelijke nood vraagt om reflectie. Het is nodig om over de ontwikkeling van je kinderen te spreken met je man of vrouw. Als dat niet kan, spreek dan met mensen die je vertrouwt. Het is de moeite waard om vragen, ervaringen en kwetsbaarheid in de opvoeding te delen. Een stap verder dan een uitwisseling is het vragen en geven van raad. Dat gaat alleen als we goed luisteren, zonder te oordelen of in te vullen voor een ander. Met elkaar weten we veel meer dan alleen.

Het hart

Als we goed contact met onze kinderen mogen hebben, zegt dat nog niet iets over de verandering van hun hart. Het hart is de bron en oorsprong van ons gedrag. Alleen Gods scheppende Geest kan maken wat er niet is. Dat mag ook tot troost en bemoediging zijn als opvoeders met vragen zitten over hoe zij het hart van hun kind kunnen bereiken. Misschien hebt u al veel geprobeerd en zit u met de bange vraag of het hart van uw zoon of dochter wel ooit is bereikt. God weet in Zijn wijsheid en almacht hoe Hij het stenen hart in een vlezen hart veranderen kan. Daarom blijft er hoop. Opvoeden is voor alles leven in afhankelijkheid en bidden om wijsheid en genade. Gevouwen handen en een leven bij een open Bijbel vormen de belangrijkste basis in de opvoeding.

Als er kinderen geboren worden, is er meestal sprake van een huwelijk. In de bedding van verbond en liefde worden kinderen ontvangen uit Gods hand. Als we wat verder inzoomen op de taken van man en vrouw in de opvoeding, dan blijken vader en moeder elk een eigen taak te hebben bij de huisgodsdienst.

Vaders en moeders

Elke vader vertegenwoordigt zijn gezin in de dienst aan God. Priester zijn en in alle opzichten eindverantwoordelijke zijn in het gezin, dit is wat de Heere in hoogsteigen Persoon op de schouders heeft gelegd. Het is een opdracht om te lijken op de Vader. Dit is onmogelijk, maar mag daarom op de knieën voor Gods aangezicht brengen. „Maak mij aan Uw beeld gelijk.”

Een lezende, biddende en zingende moeder maakt een onuitwisbare indruk op kinderen. Juist wanneer ze deze houding bij het leven van elke dag laat horen. De warmte van een moeder en het contact tussen moeder en kind zijn uniek en geven alle gelegenheid om over te dragen wat van het grootste belang is.

Samen zijn ouders verantwoordelijk voor de opvoeding. Biddend en onder de zegen van de Heere. Hoe vaak spreekt u met Hem over uw kinderen en hoe vaak spreekt u over hen met elkaar? Hiervoor de tijd nemen is belangrijk.

Wat ouders hebben te doen, wil ik uitwerken aan de hand van de beelden uit het pedagogisch kwintet zoals pedagoog Wim ter Horst dat gebruikte. Hij zegt dat een opvoeder te vergelijken is met een schatbewaarder, een tuinier, een herder, een gids en een priester.

Grenzen stellen

Een ouder is een schatbewaarder. Veiligheid is belangrijk omdat er iets kostbaars te beschermen is. Dat geldt letterlijk maar ook geestelijk. Het is noodzakelijk om alert te zijn en grenzen te stellen. Om de schat te bewaren zorgt een opvoeder voor ruimte en afzondering. Dat is juist nu erg nodig, gezien deze tijd vol prikkels. Het is nodig om te lezen, te overdenken en te bidden. Dat aanleren en belangrijk maken, past in de opdracht van een schatbewaarder.

Als opvoeder ben je ook tuinier. Verzorgen is een belangrijke taak. Een goede verzorging biedt veiligheid en geborgenheid. Sociaal en emotioneel is dit van groot belang, maar ook in geestelijk opzicht. Thuiskomen is leven geborgen in God. God wil in Zijn liefde onvoorwaardelijk borg staan, Hij wil herbergen en verbergen in donkere uren. Ouders die leven bij het Woord laten hierin een voorbeeld na. Dat geldt ook voor de geestelijke voeding. Wat lezen uw kinderen of wat leest u voor? Wat horen uw kinderen en wat reikt u aan? De beste voeding is gevarieerd en afgestemd op de groei.

Opvoeders zijn ook herders. Herders leren een schaap allereerst gehoorzamen. Een herder leidt, geeft ordening en voorwaarden. Dat beeld laat zich gemakkelijk overzetten naar opvoeders. Een kind moet leren gehoorzamen. De wil van het kind moet gericht worden omdat het anders verdwaald raakt en eigen wegen inslaat. Dit gaat over de diepe vraag wie het voor het zeggen heeft in het leven van onze kinderen.

Bijbelse route

Kinderen zijn reizigers in een moeilijk en ontoegankelijk gebied, daarom hebben ze een gids nodig. Dat geldt thuis, op school en in de kerk. Een gids wijst niet alleen de weg maar geeft ook informatie. Om dingen te begrijpen, te leren duiden en te leren onderscheiden. Een goede gids stelt de juiste vragen en voorziet ze van een antwoord of denkrichting. Het leren lezen en begrijpen van de Bijbel vraagt om een gids. Gidsen is nodig om een kind op een veilige manier te laten ontdekken wat waar, zeker en van blijvende betekenis is. Opvoeders moeten ook gids zijn om in de cultuur of de digitale wereld een Bijbelse route te leren kiezen.

Tot slot is een opvoeder ook priester. Een priester bewaakt het heiligdom, verricht handelingen die je zelf niet mag doen, zegent maar geeft ook onderwijs. Ouders hebben deze taken ook. Een priester richt zich op het hart van de zaak. De persoonskern van ieder mens is het hart. Opvoeden bij het Woord betekent dat de Bron van wijsheid en waarheid buiten onszelf ligt. Wat de Heere zegt, is goed en wijs voor onze kinderen. Dat moeten we hun zoveel als mogelijk meegeven, door na te spreken over de boodschap op zondag of door te praten over dagelijkse gebeurtenissen vanuit een open Bijbel.

Rode draad

Opvoeders hebben de wijsheid niet zelf. Allereerst moeten ze zelf gevoed worden vanuit het Woord. Dan gaat het om geestelijke kennis en wat de Bijbel ons leert over het leven met God. In een bedding van liefde, openheid en verbondenheid samen leerling zijn met je kinderen, samen de handen vouwen, lezen en zingen. Laat dat de rode opvoeddraad zijn, om onze kinderen groot te brengen tot Zijn eer.

De auteur is bestuurder bij Driestar Educatief. Dit artikel is een samenvatting van de lezing die hij op 18 april hield op het opvoedsymposium ”Bij ons thuis”.