Momenteel woon ik vooral in mijn garage, omdat we in onze woning aan het renoveren zijn. Dat geeft mij praktisch inzicht in een heel ander deel van onze samenleving dan waar ik mijn werkkring heb.
Mijn bewondering voor elektriciens, stukadoors, keukenmonteurs, loodgieters, tegelleggers en schilders neemt met de dag toe. Er is een zorgvuldige planning nodig, waar ik geen talent voor bezit, maar anderen gelukkig wel!
Daarnaast geeft het mij inzicht in hoe weerbarstig een circulaire economie op eigen leefschaal is. Hoe sloop je bijvoorbeeld circulair? Voor de huisrenovatie zijn veel nieuwe materialen nodig, en daarmee gebruik van grondstoffen. Echter, voordat er opnieuw gebouwd kon worden, moest er veel gesloopt worden en die grondstoffen moesten worden afgevoerd naar de milieustraat van de gemeente. Daar moest alles keurig gesorteerd worden op hout, schoon puin, plastic, ijzer, oude elektrische apparaten, chemisch materiaal enzovoort. Het hebben van zo’n ordelijke gemeentelijke milieustraat is echt een stuk beschaving, heb ik gemerkt. Ook daar vakbekwame mensen die helpen. Om netjes te kunnen slopen, moet je vooraf wel weten hoe je alles moet aanleveren.
Maar mijn vraag bleef wel hoe circulair dit alles was? Hoeveel van het gesorteerde levert weer herbruikbare grondstoffen op? Hoe sloop en verwerk je beton- en metselpuin zo dat het weer hoogwaardig herbruikbaar is? Bij ons CHE-lectoraat Dienstbaar Organiseren van bedrijfskundige netwerken zijn we bezig met onderzoek naar een bedrijfskundig verdienmodel voor vervaardiging van hoogwaardige betongranulaat in een regionale keten in de Foodvalleyregio. De stijgende grondstofprijzen en ontregelde toeleveringsketens zorgen ervoor dat de grondstoffenstroom voor goede betonproductie hapert. De regio Foodvalley kent een flink aantal organisaties die hoogwaardige betonconstructies kunnen leveren, maar die hebben hiervoor weer andere ketenschakelpartijen en vertegenwoordigers nodig om gezamenlijk een circulaire betonketen te vormen.
Daarvoor is allereerst circulair demonteren (ook wel ”urban mining” genoemd) nodig, evenals aparte verwerking van betonpuin en metselpuin, wat hogere kosten vergt voor het verwijderen van een gebouw dan traditionele sloop. Dit komt onder andere door meerkosten vanwege inspectie en de langere doorlooptijd van demontage. We moeten deze meerkosten wegstrepen tegen de meeropbrengst van de materialen.
Een van de aanleverende partijen is de zogenoemde ”vrijkomende agrarische bebouwing” (VAB). Los van de huidige problemen in de agrarische sector is het onderwerp VAB al jaren een aandachtspunt. In 2014 berekende de WUR al dat tot 2030 gebouwen met een totaaloppervlak van 32 miljoen vierkante meter hun agrarische functie gaan verliezen, waardoor een groot deel van stallen en schuren leeg raakt.
Het thema duurzaam behoud van een vitaal platteland bestaat al langer. Bedrijfsbeëindiging en leegstand van agrarische opstallen leiden tot verrommeling van het platteland en verkeerd gebruik van ruimte die na sloop vrijkomt om nieuw te bouwen. Leegstand kan leiden tot illegaal gebruik en criminaliteit en gaat ten koste van de sociale en economische vitaliteit van het buitengebied. De vrijkomende stallen van stoppende bedrijven bieden echter ook kansen voor nieuwe bedrijven en voor wonen, recreatie, natuurontwikkeling en energieopwekking.
Bij het VAB-vraagstuk zijn vele partijen betrokken. Naast boeren zijn dit ook banken, adviseurs, accountants, landbouworganisaties, kennisinstellingen, provincies en gemeenten. En dan nu ook een netwerk van organisaties die kijken naar de nuttige grondstof die VAB kan opleveren. Niet alles zal verdwijnen. Toch blijft wel de vraag of er na sloop een positief verdienmodel overblijft bij de verwerking van VAB tot betongranulaat, wat betonproducenten hoogwaardig kunnen hergebruiken voor betonproducten.
Een duurzaam en toekomstbestendig platteland regelen, vergt veel organisatietalent. Zo is er een ”platform circulaire toekomst buitengebied” gevormd. De ambassadeurs pakken vanuit hun ervaring in sloop- en bouwprojecten circulariteit samen op. Zij brengen aanbieders en afnemers van gebruikt materiaal van vrijkomende agrarische bebouwing bij elkaar in de Regio Foodvalley en laten zien dat circulair bouwen en slopen veel voordelen biedt. Het platform kent de weg om circulair te werken en houdt er een circulaire marktplaats op na, waar men materiaal vanuit de Regio Foodvalley kan aanbieden of juist kopen. Samenwerking tussen deze partijen is nodig voor een goede aanpak van dit complexe vraagstuk. Intussen help ik met bikken, met bewondering voor de circulaire slopers.
De auteur werkt bij de CHE en Nyenrode.
