Een op de zes permanente gebruikers van medicijnen heeft daarover geen contact met een zorgverlener, blijkt uit onderzoek dat Patiëntenfederatie Nederland woensdag naar buiten bracht. Het kan dus zijn dat zij jarenlang pillen slikken zonder dat het nog nodig is. Bij hoeveel mensen dat het geval is, durft directeur Veldman niet te zeggen. „Dat hebben we niet onderzocht.”

Feit is dat medicijnen bijwerkingen kennen. Zo lopen mensen die langdurig maagzuurremmers slikken meer risico op een botbreuk. De pijnstiller diclofenac, het meest gebruikte geneesmiddel in Nederland, kan een maag- of darmzweer veroorzaken. En metoprolol, een populair middel tegen hoge bloeddruk, kan klachten geven als vermoeidheid, duizeligheid en hoofdpijn.

„Op een gegeven moment kan het middel erger zijn de kwaal”, stelt Veldman. „Zeker als mensen ouder worden en lichaamsfuncties zoals de nieren achteruitgaan, neemt de kans op schade door een medicijn toe. Daarom is het goed om daar geregeld een gesprek over te voeren.”

Medicijn-APK

Veldman bepleit een jaarlijks evaluatiegesprek, een soort „medicijn-APK”. Wie het initiatief voor zo’n gesprek moet nemen? „Wij vinden dat huisartsen daarvoor patiënten dienen uit te nodigen. Zij hebben contact met de patiënt en weten van de aandoening. Zo’n APK-beurt doe je misschien niet bij iedereen elk jaar, maar wel bij mensen die meerdere ziektes hebben en al jarenlang medicijnen gebruiken.”

De bestuurder van Patiëntenfederatie Nederland vindt niet dat gebruikers zelf verantwoordelijk zijn voor het aanvragen van zo’n evaluatiemoment. „Als je het initiatief bij de patiënt legt, krijg je verschillen. Een kleine groep is mondig en stelt vragen bij de medicijnen die ze slikken. Maar een grote groep denkt: de arts let daar wel op en houdt mij in de gaten. Veel artsen doen dat ook, maar niet altijd. Juist de stille medicijngebruikers moeten we in de gaten houden.”

Een woordvoerder van het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) beaamt dat het belangrijk is dat de huisarts aandacht heeft voor patiënten die chronisch medicatie gebruiken. „In veel gevallen gaat dat ook goed.” Uit het onderzoek van de patiëntenfederatie blijkt immers dat bij vijf van de zes mensen wel degelijk gesprekken over medicijngebruik worden gevoerd.

Het NHG beveelt aan dat huisartsen tijdens de jaarlijkse controle van patiënten met een chronische aandoening aandacht geven aan medicatie. „Patiënten kunnen desgewenst altijd bij de huisarts of zorgverlener aangeven hun medicatie te willen bespreken.”

Apotheker

Veldman van Patiëntenfederatie Nederland ziet behalve voor de huisarts ook een taak weggelegd voor de apotheker. „Apothekers zien niet alleen de medicatie die de huisarts voorschrijft, maar ook wat iemand uit het ziekenhuis krijgt voorgeschreven. Ze kunnen tegen de patiënt zeggen: Ik zie hier iets wat om aandacht vraagt, ga daarover met uw huisarts in gesprek. Dat gebeurt soms al wel, maar ze zouden dat standaard moeten doen.”

Reinier Bax, werkzaam bij Apotheek Zuiderhaaks in Den Helder en bestuurslid bij apothekersvereniging KNMP, valt Veldman bij dat het verstandig kan zijn om je medicijngebruik geregeld tegen het licht te houden, samen met een zorgverlener. „Met name voor ouderen die veel pillen gebruiken is zo’n evaluatiemoment zinvol.” Dat hoeft wat hem betreft niet bij iedereen elk jaar. „Doe het regelmatig.”

Bax wijst erop dat zo’n evaluatiegesprek al jaren mogelijk is. „Sommige apothekers nodigen mensen die veel medicijnen gebruiken actief uit. Dat gebeurt steeds vaker. Patiënten kunnen ook zelf een gesprek aanvragen.” Hij denkt wel dat het nog vaker en beter zou kunnen. „We hebben alleen geen tijd om 11 miljoen mensen –zoveel Nederlanders gebruiken regelmatig medicijnen– te spreken.”

Cholesterolverlagers

Tijdens het gesprek, dat door de meeste zorgverzekeringen wordt vergoed, bespreekt een apotheker alle medicatie die een patiënt gebruikt, legt Bax uit. Zelf voerde hij in de 25 jaar dat hij apotheker is al honderden keren zo’n gesprek. „We vragen dan onder meer of mensen last hebben van bijwerkingen en of een geneesmiddel het verwachte effect heeft. Op die manier proberen we te achterhalen of het geneesmiddelenpakket optimaal is.”

Het komt geregeld voor dat uit het evaluatiemoment blijkt dat een geneesmiddel niet meer nodig is, zegt Bax. „Mensen gebruiken soms maagzuurremmers zonder dat ze nog klachten hebben. Ook zijn er mensen die al jarenlang cholesterolverlagers slikken. Op hogere leeftijd heeft dat vaak niet meer zo veel zin. Daarnaast zijn er mensen die medicijnen gebruiken om bijwerkingen te verminderen. Dan kun je beter kijken naar de oorzaak en bijvoorbeeld overstappen naar een ander middel.”