„Als kerk wegkijkt bij misbruik, maakt dat veel kapot”
De Tweede Kamer debatteerde donderdag over vertrouwenspersonen in bedrijven. Ook in kerkelijke gemeenten wordt steeds vaker een vertrouwenspersoon aangesteld, in sommige is het zelfs verplicht. Hoe zijn de ervaringen?
Bijna 90 procent van de kerken die zijn aangesloten bij het Meldpunt Misbruik in kerkelijke relaties heeft een vertrouwenspersoon aangesteld. Het meldpunt gaat uit van vijf kerken: de Christelijke Gereformeerde Kerken, de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt, de Nederlands Gereformeerde Kerken, de Hersteld Hervormde Kerk en de voortgezette Gereformeerde Kerken in Nederland.
In totaal hebben de kerken ruim 800 vertrouwenspersonen en dat aantal neemt nog steeds toe, zegt coördinator en preventiemedewerker Marianne Bronsveld van het meldpunt. „Preventie van seksueel misbruik staat bij veel kerkenraden op de agenda. Het aanstellen van een vertrouwenspersoon is een van de stappen die een kerk daarin kan nemen.”
In de Protestantse Kerk in Nederland zijn gemeenten verplicht om gekwalificeerde vertrouwenspersonen per gemeente of ring van gemeenten aan te stellen. Andere kerkgenootschappen bevelen zo’n persoon alleen aan.
Het Meldpunt Misbruik raadt altijd aan om een onafhankelijk vertrouwenspersoon aan te stellen en niet iemand die in de kerkenraad zit. „Misbruik kan ook in de kerkenraad voorkomen. Het moet dus iemand zijn die van een afstandje naar een situatie kan kijken.” Daarnaast kan een gemeente naar een meldpunt verwijzen waar mensen hun problemen kunnen melden. „Dan kan iedereen daar zelf zijn keus in maken.”
Een vertrouwenspersoon uit de gemeente maakt de drempel lager voor slachtoffers van (seksueel) misbruik in kerkelijke relaties om melding te doen, zegt Bronsveld. „Het liefst zien we dat seksueel misbruik in de kerk niet voorkomt, maar het gebeurt helaas. Voor slachtoffers is het belangrijk om dan een veilig en vertrouwd persoon hebben om hun verhaal te doen.”
Een ander voordeel van een vertrouwenspersoon op de kerkvloer is dat deze persoon meer kennis heeft van seksueel misbruik en daardoor sneller signalen opvangt van mogelijk foute situaties.
Ook kan hij of zij invloed uitoefenen op het beleid van de kerk als het gaat om de preventie van en omgang met seksueel misbruik. „Als een kerk wegkijkt of het slachtoffer de schuld geeft, maakt dat veel kapot. Voor een slachtoffer is dat soms nog traumatischer dan het misbruik zelf.”
Voor kleine gemeenten is het instellen van een interne vertrouweling soms lastig. „Het komt voor dat iedereen elkaar goed kent en de banden hecht zijn. Dan raden wij aan om samen met kerken in de regio een of meerdere vertrouwenspersonen aan te stellen.”
Luisteren
Van vertrouwenspersonen in kerken wordt veel gebruik gemaakt, is Bronsvelds indruk. „Mensen komen bij hen met vragen en meldingen over misbruik in de breedste zin van het woord. Het kan gaan over huiselijk geweld, machtsmisbruik en seksueel misbruik. Maar soms ook over pestgedrag of discriminatie.”
Het meldpunt richt zich alleen op seksueel misbruik in kerkelijke relaties, maar wordt in toenemende mate gebeld rond problemen met huiselijk geweld en incest. „We zien dat deze onderwerpen leven op de kerkvloer. In deze gevallen kijken we samen naar de situatie en hoe we deze vertrouwenspersonen het beste kunnen helpen. Vaak verwijzen we door naar de hulpverlening. Het beste wat een vertrouwenspersoon kan doen, is luisteren, er zijn voor iemand en geen oordeel vellen, adviseert Bronsveld. „Daarna hangt het ervan af welke stappen een slachtoffer wil zetten.”
Begin niet aan deze taak zonder dat je goed bent toegerust, raadt ze aan. „Aan aankomende vertrouwenspersonen geven wij trainingen. Daar maken veel mensen gebruik van. De zeven die wij dit voorjaar aanbieden zitten met tien tot twaalf personen per groep allemaal vol.”
