Zuid-Afrikaanse Dopperkerk verdeeld over vrouw in ambt
De Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika (GKSA), ooit gesticht door Nederlandse emigranten onder een seringenboom in Rustenburg, houden vanaf maandag hun synode. De discussie over vrouwelijke ambtsdragers lijkt opnieuw de agenda te gaan bepalen. Drie vragen en antwoorden.
Wat zijn de GKSA?
De GKSA ontstonden doordat emigranten vanuit Nederland de erfenis van de Afscheiding (1834) naar Zuid-Afrika brachten. Onder leiding van ds. Dirk Postma stichtten ze in 1859 de Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika. Ook de latere president Paul Kruger was daarbij betrokken.
De GKSA, die ook wel bekendstaan als de ”Dopperkerken”, tellen ongeveer 90.000 leden. Ze hebben een eigen theologische opleiding in Potchefstroom en aanvaarden de Drie Formulieren van Eenheid –de Heidelbergse Catechismus, de Nederlandse Geloofsbelijdenis en de Dordtse Leerregels– als hun belijdenis. De kerk gebruikt ook de Dordtse Kerkorde.
De Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika telden in 2021 tegen de 400 gemeenten en ruim 250 predikanten. Die kerken bevinden zich niet alleen in Zuid-Afrika, maar ook in Namibië, Zimbabwe en Lesotho. Zeker driekwart van de GKSA-gemeenten is Afrikaanstalig en in meerderheid blank. Er wordt in andere gemeenten ook gepreekt in het Engels, in de negen andere officiële talen in Zuid-Afrika, en in het Frans. Gemeenteleden zingen psalmen, Schriftberijmingen en enkele gezangen.
De Dopperkerken erkenden in 1994 dat het apartheidsbeleid in Zuid-Afrika onrechtvaardig en onchristelijk was geweest.
Hoe is de relatie met Nederland?
De GKSA onderhouden relaties met meer dan 25 gereformeerde kerkverbanden, onder meer in de Verenigde Staten, Japan, Australië, Schotland en Angola. In Nederland zijn dat de Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK), de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt en de Nederlands Gereformeerde Kerken. Op de laatste twee kerken klinkt overigens kritiek, omdat die ruimte geven aan vrouwelijke ambtsdragers – een onderwerp dat ook de GKSA (en de CGK in Nederland) verdeelt.
De GKSA baande in 2003 de weg voor vrouwelijke diakenen. Op een extra ingelaste synodevergadering in 2016 wees het kerkverband vrouwelijke predikanten en ouderlingen opnieuw af. Dat betekende echter niet het einde van de discussie. Sommige gemeenten openden alsnog de kerkenraad voor vrouwen, zoals die in Potchefstroom-Noord – waarvan het kerkgebouw vastzit aan de theologische school, waar in het auditorium de synodevergaderingen plaatshebben.
Wat gaat de synode doen?
De algemene synode van de GKSA vergadert normaal gesproken om de drie jaar in Potchefstroom. Nu zit er, vanwege corona, vijf jaar tussen de vorige vergadering –in 2018– en die van dit jaar.
De synode, met vele tientallen predikanten en ouderlingen vanuit verschillende ”streeksinodes” in het land, begint maandag en duurt tot en met vrijdag. Daarna gaat de bijeenkomst zo nodig digitaal verder. Er zijn ook buitenlandse gasten. Zo is namens de Nederlandse Christelijke Gereformeerde Kerken ds. W.N. Middelkoop uit Harderwijk aanwezig.
Op de agenda staan onderwerpen die het landelijk kerkverband aangaan, zoals de theologische school, evangelisatie, diaconaat, de relatie met buitenlandse kerken, en jeugd en onderwijs. De synode behandelt ook bezwaarschriften en „leerstellige” onderwerpen. De kwestie ”vrouw in ambt” komt dan ook ter sprake, omdat sommige gemeenten vrouwelijke ouderlingen hebben bevestigd en andere zich grote zorgen maken over ontwikkelingen in de Dopperkerken.
