Michael Minco was als bestuursvoorzitter van de Portugese Synagoge nauw betrokken bij de opdracht voor de Thoramantel.

Waarom gaf het bestuur deze opdracht?

Minco: „Dat gebeurde ter gelegenheid van het terugtreden van Hans van Veggel, een bestuurder die zich jarenlang heeft ingezet voor het erfgoed van de Portugese Synagoge. Het bestuur heeft toen, in samenwerking met andere Joodse organisaties, besloten om een nieuwe Thoramantel te laten vervaardigen, de eerste sinds de Tweede Wereldoorlog.”

Waarvoor wordt een Thoramantel gebruikt?

„De Thorarollen, de boeken van Mozes, worden opgeborgen in een speciale kast, de hechal. Tijdens de synagogediensten op de sabbat worden ze eruit gehaald. Dat moet met de grootste eerbied gebeuren. Zoals een mens niet naakt over straat mag gaan, zo mogen de Thorarollen niet naakt door de synagoge gedragen worden. Ze worden omwikkeld met een Thoramantel en zo naar de teba, het voorlezersgestoelte gedragen. Daar wordt de mantel er voorzichtig afgehaald. Een Thoramantel is een heilig voorwerp dat niet voor een ander doel mag worden gebruikt.”

Was de vorige Thoramantel versleten?

„Nee, we gebruiken verschillende Thoramantels. Sinds de stichting van onze synagoge in 1675 zijn er vele Thoramantels in gebruik geweest. Ze worden zorgvuldig bewaard, ook als ze niet meer in gebruik zijn. De nieuwe Thoramantel is niet de enige die dienst doet. Er is een rooster voor. De nieuwe mantel wordt in ieder geval tijdens het begin van het wekenfeest gebruikt. We gaan nog bekijken op welke sabbatten de mantel dienst kan doen.”

Hoe ziet de mantel eruit?

„Er waren twee belangrijke eisen: de Thoramantel moest eigentijds én van een bijzondere kwaliteit zijn. Onze keus viel op Mattijs van Bergen, een bekende modeontwerper en kunstenaar die onder andere ontwerpen heeft gemaakt voor koningin Máxima. Hij kende de Joodse tradities en gebruiken niet en heeft er zich in verdiept voor hij aan de opdracht begon. Vooraf heeft hij een synagogedienst meegemaakt en heeft hij andere Thoramantels bekeken. ‘Zijn’ mantel is gemaakt van chiffon, een transparante zijde. Twee borduursters hebben die met de hand geplooid en vastgezet. Er zijn twee lagen goudkleurige franjes aangebracht en het plissépatchwork heeft een gespiegeld patroon. In de stof zijn de golvende patronen van de granaatappel verwerkt. Er zit meer dan vierhonderd uur werk in. Van Bergen vond het bijzonder om te zien hoe eerbiedig er in de dienst met zijn Thoramantel werd omgegaan.”

Is de mantel voor het publiek te zien?

„De Thoramantel is deze maand in de Schatkamer van de Portugese Synagoge te bekijken. Daar bevinden zich meer ceremoniële objecten, zoals aanwijsstokjes van edelsmeedkunst. Misschien wel het meest bijzondere in de Schatkamer is een oude middeleeuwse wetsrol die een rabbijn uit Duitsland in de zeventiende eeuw meegenomen heeft naar Amsterdam.”