De vraag stellen is ’m beantwoorden. Het woord klimaatgekkie werd een paar jaar geleden gemunt om mensen die bezorgd zijn over klimaatverandering uit te schakelen – net zoals eerder gebeurde met orthodoxe christenen of moslims, die opeens weggezet konden worden met het woord religekkie.

Klimaatgekkies, vinden hun critici, zijn mensen die denken dat we ons hele leven moeten veranderen om een vermeende opwarming van de aarde tegen te gaan. Klimaatgekkies, dat zijn typisch linkse figuren die gepokt en gemazeld zijn in het maakbaarheidsdenken. Alsof wij als mensheid zulke grote ontwikkelingen als het klimaat naar onze hand zouden kunnen zetten.

Toch is dat tot op zekere hoogte precies wat er is gebeurd met het gat in de ozonlaag en met de zure regen. Die zure regen is voor een groot deel verdwenen. Niet omdat het probleem niet bestond, maar omdat er beleid op is gevoerd. Zo werd een van de boosdoeners, de uitstoot van zwaveloxide, met meer dan 80 procent teruggedrongen: een verbazingwekkend resultaat.

Met het gat in de ozonlaag is het effect van beleidsmaatregelen nog duidelijker te zien. Deze week concludeerde een panel van deskundigen van de Verenigde Naties dat we op de goede weg zitten wat dat betreft. De ozonlaag, die ons beschermt tegen schadelijke straling van de zon, is duidelijk aan het herstellen.

Volgens de VN is het geen vraag hoe dat komt: de schadelijke chemicaliën in spuitbussen, koelkasten en andere apparaten die tot de jaren 90 overal werden gebruikt, zijn succesvol uitgebannen. Tot wel 99 procent van die chloorfluorkoolwaterstoffen (cfk’s) wordt tegenwoordig niet meer gebruikt en dat heeft resultaat.

Ziedaar het gelijk van de klimaatgekkies met hun maakbaarheidsdenken. Milieu- en klimaatproblemen blijken, op zijn minst tot op zekere hoogte, effectief aangepakt te kunnen worden.

De successen op het gebied van ozon en zure regen zijn natuurlijk een schot voor open doel. „Ozonactie vormt een precedent voor klimaatactie”, zei secretaris-generaal Petteri Taalas van de Wereld Meteorologische Organisatie deze week. Klimaatverandering succesvol tegengaan is blijkbaar wel degelijk mogelijk.

Maar de manier waarop maakt veel verschil. De problemen rond ozon en zure regen werden allebei op een vergelijkbare manier opgelost: door effectief ingrijpen van overheden. De oplossing, met andere woorden, lag in de politiek. Die heeft de uitstoot van bepaalde gassen aan banden gelegd of verboden.

Dat is een verschil met wat vaak als oplossing voor het wereldwijde klimaatprobleem wordt geopperd, bijvoorbeeld door de progressieve onderzoekster Adrienne Buller in haar recente boek ”The Value of a Whale”. Zij zoekt haar heil in een collectieve gedragsverandering. Mensen moeten minder consumeren, minder reizen, minder van alles. De boodschap die uitgedragen moet worden, is: „U hebt al te veel van alles en u gaat alleen maar minder krijgen. Daar moet u bovendien tevreden mee zijn.”

Feitelijk willen mensen die dit soort oplossingen propageren niet alleen beleidsveranderingen, maar een hele verandering van de menselijke natuur. Dát is pas maakbaarheidsdenken.

Inspirerend in dit opzicht is het recente boek ”Climate Change as Class War” van Matthew T. Huber. Hij is hoogleraar Geography and the Environment en zoekt net als Buller aan de linkerkant van het politieke spectrum naar oplossingen, in termen die doen denken aan marxisme en antikapitalisme.

Maar anders dan Buller is Huber realistischer. Mensen gaan zichzelf niet vrijwillig allerlei beperkingen opleggen, analyseert hij. En de industrie, gebaseerd op het kapitalistische verdienmodel van meer is beter, gaat dat zéker niet doen. Er moeten dus regels gesteld worden. Harde regels waar niet mee valt te sjoemelen, net als destijds met de regels die cfk’s in spuitbussen verboden.

Toch zijn die regels niet het belangrijkst. Alléén beleidsbeslissingen gaan het klimaat niet redden. Volgens Huber moeten we in de klimaatcrisis een kans zien om de wereld een beetje leefbaarder te maken voor iedereen en zeker ook voor de slachtoffers van het kapitalisme. Hij is ervan overtuigd dat een aanpak van de klimaatcrisis niet geldverslindend hoeft te zijn.

Neem een opgeheven busdienst op het platteland. Investeren in zulke buslijnen is goed voor mens én milieu, betoogt hij. Hetzelfde geldt voor het stimuleren van zonne-energie of het subsidiëren van het isoleren van huizen. En natuurlijk elektrisch autorijden. Het zijn stuk voor stuk maatregelen die, indien goed uitgevoerd, helpen tegen klimaatverandering én zelfs geld op kunnen leveren voor particulieren. Als de „werkende klasse” er eenmaal warm voor loopt, betoogt Huber, is er geen ontkomen meer aan.

Dat soort ideeën zijn niet nieuw en ze worden in de westerse wereld al voor een deel uitgerold, vaak onder de noemer Green Deal. Zo is de Green New Deal een paraplubegrip voor projecten die de Verenigde Staten naar een duurzamere wereld moeten leiden, terwijl ze tegelijkertijd welvaart eerlijker verdelen. Voor de Europese Green Deal, die in 2020 in de Europese Unie werd overeengekomen, geldt hetzelfde.

Hoewel Huber dat soort doelen perst in een marxistisch jasje, zijn ze dusdanig apolitiek te interpreteren dat zelfs een door de VVD geleid kabinet er iets mee kan. Want ook daar is het inmiddels doorgedrongen dat de klimaatgekkies van een paar jaar geleden misschien toch een punt hadden.

Journalist Jacob Hoekman speurt in de cultuurgeschiedenis naar antwoorden op weerbarstige vragen bij het nieuws