Van oudsher worden veel moslims na hun overlijden naar het land van herkomst gerepatrieerd en begraven. Tijdens de coronapandemie kon dat echter niet. „Daardoor is de bewustwording groter geworden onder moslims”, zei de initiatiefnemer van de begraafplaats Saïd Bouharrou maandag tegen de NOS. Steeds meer moslims willen volgens hem gewoon in Nederland begraven worden.

„Er gaat natuurlijk wel een signaal van uit, dat de moslimgemeenschap zo’n stuk grond koopt en een begraafplaats begint”, zegt dr. Mart-Jan Paul, hoogleraar Oude Testament aan de Evangelische Theologische Faculteit in Leuven. „Ze hechten waarde aan het toekomstige leven en nemen, in tegenstelling tot veel mensen binnen de huidige samenleving, dat leven serieus.” Christenen doen dat volgens hem op een andere manier. „Die plaatsen vaak een Bijbeltekst op hun grafsteen en getuigen op die manier over een hoopvolle toekomst.”

Begraven worden op een Nederlandse begraafplaats is voor veel moslims geen optie. In verband met ruimtegebrek ruimen de meeste gemeenten hun graven namelijk na zo’n twintig of dertig jaar. Op de islamitische begraafplaats in Arnhem is daarvan geen sprake. Er geldt een eeuwige grafrust; graven worden er nooit en te nimmer geruimd.

Lees ook

Nieuwe natuurbegraafplaats: 1200 graven in Elspeterbos

Naast moslims hebben ook Joden bezwaren tegen grafruiming. „Er wordt wel verschillend over gedacht, maar zeker de orthodoxen zijn er streng op tegen”, zegt dr. Paul. Een archeologische opgraving of de aanleg van een weg zorgt in Israël dan ook vaak voor het nodige getouwtrek. „Vanuit orthodoxe hoek maken ze vaak bezwaar tegen die opgravingen, want meer dan eens vinden archeologen bij zo’n opgraving beenderen. De grafrust is dan niet langer gegarandeerd.”

Volgens dr. Paul zegt het Oude Testament echter weinig over een verbod op het ruimen van graven. „Het is moeilijk te achterhalen waar Joden het precies vandaan halen.” Mogelijk heeft de Joodse agrarische samenleving volgens hem een rol gespeeld bij het denken over begraven. „Op het platteland is meer ruimte. De noodzaak om te ruimen, zoals die in stedelijke gebieden wel aanwezig is, ontbrak er.”

Fred van Lieburg, hoogleraar religiegeschiedenis aan de Vrije Universiteit Amsterdam, zegt dat er binnen protestants-christelijke kring geen theologische argumenten voor altijddurende grafrust zijn. „Rooms-katholieken voelen een diepe verbondenheid tussen het lichaam in het graf en de ziel in het hiernamaals. Protestanten hebben zich in het verleden juist sterk afgezet tegen die dodencultuur binnen de Rooms-Katholieke Kerk.”

Van Lieburg ziet echter wel dat families van overledenen in emotioneel opzicht moeite kunnen hebben met grafruiming. „Het is de plek om de overledene te gedenken en een stuk van de identiteit van de familie.” Volgens hem houden families de grafrechten dan ook vaak zo’n twee tot drie generaties vast.

Ook dr. Paul ziet bij christenen geen bezwaren tegen grafruiming, mits de beenderen in een verzamelgraf herbegraven worden. „Ons leven is tijdelijk. In de Bijbel draait het niet slechts om ons lichaam hier, maar om onze eeuwige bestemming.” Daarnaast geloven christenen volgens dr. Paul „dat God elk lichaam weer op kan laten staan”, in welke toestand het zich op aarde ook bevindt.

Of nabestaanden een graf wel of niet laten ruimen is volgens hem dan ook vooral een persoonlijk keuze. „Binnen sommige gemeenten is het normaal dat een graf na tien jaar al geruimd wordt. Bij een begrafenis hoor ik dominees weleens zeggen dat de overledene in dit graf rust tot op de jongste dag. Dan denk ik: beseft u wel hoe vaak grafruiming plaatsvindt?”

Een speciale christelijke begraafplaats ziet dr. Paul er niet snel van komen. Veel mensen vinden het volgens hem fijn als hun geliefde op een begraafplaats in de buurt ligt. Zo hebben ze de mogelijkheid het graf regelmatig bezoeken. „Met een landelijke begraafplaats is dat een stuk moeilijker.”