In het terrein liggen restanten van oude grafheuvels. „Begraven in deze omgeving werd dus al van oudsher als passend beschouwd”, concludeert directeur Arjan Jurry van Landgoed Elspeterbos. De toenemende belangstelling voor natuurbegraven wordt nu mede benut voor de exploitatie van het natuurgebied ten oosten van Elspeet.

Al ruim een eeuw is het 500 hectare omvattende landgoed in het bezit van de familie Van Beuningen, havenbaronnen uit Rotterdam, ook bekend van Museum Boijmans Van Beuningen. Voorheen gebruikten inwoners van Elspeet en omgeving het bos eeuwenlang voor onder andere hakhout. Dat was geregeld in twaalfde-eeuwse ”maalschappen”, coöperaties van boseigenaren. Het Elspeterbos is daar een overblijfsel van.

Economische dragers

„Het is nu onze zorg om het natuurgebied in stand te houden voor de volgende generaties. En daarvoor zijn economische dragers nodig”, zegt Jurry. „We hebben inkomsten uit houtoogst, wat pacht en een klein beetje huur. In overleg met de familie kwamen we op het idee van de natuurbegraafplaats. Vanuit de grafrechten zouden we het onderhoud van het gebied voor een deel kunnen financieren.”

Vooral de provincie Gelderland was een vertragende factor bij de verwezenlijking van de plannen. „Meer landgoedeigenaren op de Veluwe hadden in die tijd dezelfde gedachte. De provincie wilde een wildgroei aan natuurbegraafplaatsen voorkomen, zeker in beschermd Natura 2000-gebied. Daarom moest er eerst een beleidskader worden ontwikkeld. Dat was er nog niet.”

Oude bosbodem

Onder voorwaarden stemde de provincie uiteindelijk in met een 14 hectare grote natuurbegraafplaats in het Elspeterbos, aan de rand van een eeuwenoud eiken-beukenbos. „We moeten dan wel wat terugdoen en 25 hectare naaldbos omzetten in loofbos”, aldus Jurry. „Dat biedt nieuwe kansen voor flora en fauna. Welllicht komen er daardoor soorten terug die daar niet meer voorkwamen.”

De aanvankelijk beoogde locatie wees de provincie af. „Daar lag zogeheten oude bosbodem. Volgens geografische kaarten van rond 1800 stonden er toen al bomen. Ik ben er niet rouwig om. De nieuwe plek, destijds hei, is juist een heel goede plaats. Dicht bij conferentieoord Mennorode, met faciliteiten als een restaurant en een kapel. Bij begrafenisplechtigheden zou daarvan gebruik gemaakt kunnen worden.”

Met de verdiensten uit de begraafplaats wordt het eiken-beukenbos teruggebracht naar de oorspronkelijke grootte. Ook wordt het geld gebruikt voor de aanplant van de nieuwe eiken en beuken elders op het landgoed.

6500 euro

Voor een natuurgraf –met eeuwigdurend grafrecht– rekent Landgoed Elspeterbos ten minste 6500 euro. Ter vergelijking: volgens recent onderzoek van uitvaartverzorger Monuta kost een graf op een gemeentelijke begraafplaats met een grafrecht voor 20 jaar gemiddeld 3202 euro. Vervolgens moet weer betaald worden voor verlenging van dat recht.

Landgoed Elspeterbos is niet goedkoop, zo blijkt uit een overzicht van achttien natuurbegraafplaatsen in Nederland. De meeste rekenen voor een ‘eeuwig graf’ tussen de 3200 en 4750 euro. Jurry meent dat een graf in het Elspeterbos zijn prijs waard is. „Veel natuurbegraafplaatsen liggen op voormalige landbouwgrond dat is omgevormd tot natuurgebied. Het Elspeterbos is echt oud bos. Er loopt ook geen provinciale weg of spoorbaan langs. Hier ervaart een bezoeker stilte alom.”

Psalmvers

De begraafplaats, die tegen schade van wilde zwijnen is omrasterd, is sinds november in gebruik. Er zijn al vijf overledenen ter aarde besteld. Sommigen waren afkomstig uit de gemeente Nunspeet, waaronder Elspeet valt, anderen uit Amersfoort en Putten.

Al zo’n 45 personen reserveerden hun toekomstige plaats. „De meeste belangstellenden komen van de Noord- en Midden-Veluwe en uit de Flevopolders, waar nog geen natuurbegraafplaats is.”

Grafstenen zijn niet toegestaan. „Dat zou afbreuk doen aan het natuurlijke karakter van de plek”, verklaart Jurry. Op een graf mag wel een houten boomschijf met opschrift worden gelegd. Bij de meeste graven kan ook een herinneringsboom worden geplaatst. Sommige andere natuurbegraafplaatsen weren religieuze symbolen. Jurry heeft daar echter geen moeite mee. „Op een van de vijf graven ligt een houten plank met daarop de naam en de aanduiding van een psalmvers. Dat kan hier.”