Op cvandaag.nl (4-11) verwees ik ernaar dat ds. A.A.F. van de Weg het een verdrietige zaak noemt dat er zoveel verschillende kerkelijke denominaties zijn (RD 28-10). Daarom riep de Apeldoornse hersteld hervormde predikant op tot kerkelijke eenheid. Inmiddels is er in Apeldoorn beperkte kanselruil gerealiseerd tussen de hersteld hervormde gemeente en de Eben-Haëzerkerk, een hervormde wijkgemeente binnen de Protestantse Kerk in Nederland (RD 15-11). Prachtig als het niet bij woorden blijft, maar ook tot daden komt.

Hoewel ik de oproep van de mij sympathieke collega van harte onderschreef, was en ben ik van mening dat deze oproep tot kerkelijke eenheid in wezen buiten onze mogelijkheden valt. Daarvoor moeten we opnieuw leren spellen dat we één heilige algemene christelijke kerk geloven. Welnu, geloven valt volgens de Nederlandse Geloofsbelijdenis (NGB) niet samen met onze mogelijkheden. Want de volmaaktheid van de kerk komt van elders. Daarom ga ik uit van één kerk van de Reformatie in een gebroken gestalte. Wat hier en daar aan heling of ”heelwording” plaatsvindt, is genade.

Als de NGB spreekt van de éne ware kerk, dan moeten we dit zien in het licht van de strijd van de Reformatie met de Rooms-Katholieke Kerk. De kerk van de hervorming was per definitie géén afscheiding van Rome, maar kwam ervoor in de plaats. Die kerk was immers in de ogen van de reformatoren een valse kerk geworden. Zo gezien was de kerk van de hervorming dus de ware kerk, wat niet betekent: een kerk zonder zonde.

Breekwerk

De kerk van de Hervorming ontstond en bestaat alleen door het Woord. Bovendien ben ik alleen uit genade en alleen door het geloof daarvan een levend lidmaat. ”Kerk” is geen statisch, maar een dynámisch begrip. De kerk is schépping van het Woord (door de Geest) en alleen door het geloof kunnen we haar belijden. Dat is iets anders dan ”zien”, en betekent dat we haar geloven, al zien we er soms niets van.

De Kerk der eeuwen is schepping van het Woord door de Geest. De kerk van de Hervorming werd opnieuw geschapen door Woord en Geest. Luther heeft die kerk niet gemaakt; deze ontstond nadat Luther geëxcommuniceerd was. Toen heeft Luther gezegd: „Waar het Woord is, daar is de Kerk.” Deze was nu in de plaats gekomen van de valse kerk. Simpel gezegd: omdat het Woord (met Luther) eruitgeworpen werd, ging de kerk mee.

Daarna is die ware Kerk (de kerk van de Hervorming) opgesplitst in vele delen; die ene ware Kerk is nu in tientallen stukjes verdeeld. Een zondige en schuldige gebrokenheid? Ja! Maar wij kunnen de zaak alleen maar erger maken. Dat gebeurt zodra mensen een kerk gaan formeren. Alle maakwerk leidt tot breekwerk.

Kanselopening

Ik geloof dat het Woord van God in de bediening van de verzoening de ware Kerk schept overal waar het op de rechte wijze wordt bediend. Zo is er herkenning over kerkmuren heen. Daarom pleit ik voor kanselruil of beter: ”kansel-
opening”. Zo kan de gebroken Kerk van bínnenuit worden genezen: eerst de inhoud, dan de vorm, niet andersom.

De stelling ”Waar de ware Kerk is, daar is het Woord (alleen maar te horen)” is rooms. Bij de Reformatie is het precies andersom: ”Waar het Woord is, daar is de Kerk.” Eigenlijk is het onthullend en ook een beetje onthutsend. Immers, we horen dit wel, maar zien het niet. Of zouden we ten diepste moeten vaststellen dat we het zien, maar niet horen, omdat we dit niet willen horen met de ”horigheid” van het Woord van God?

We zijn dus één door het Woord. En zo ook één uit genade en door het geloof. Onze NGB belijdt daarom een geestelijke eenheid. En die wordt nooit gemaakt of gegarandeerd door de vorm, de uiterlijke eenheid. Wij hebben vandaag te strijden voor kerkelijke gemeenschap in plaats van gemeenschappelijke kerkelijkheid, zowel op het niveau van de plaatselijke gemeente als op het niveau van de landelijke kerken.

Johannes

Wellicht zou het op kerkelijk niveau tot een federatie kunnen komen, waarbinnen een en ander ook ambtelijk gerealiseerd zou kunnen worden. Dit geldt trouwens evenzeer voor de afgescheiden kerken, waar ditzelfde gevoelen leeft. Dan denk ik aan de indringende oproep van ds. G. Hoogerland, predikant van de gereformeerde gemeente in Kruiningen. Maar dit gevoelen leeft ook sterk in de Christelijke Gereformeerde Kerken (ds. J.M.J. Kievit). God geve wat Hij van ons vraagt.

Het verhaal gaat dat de apostel Johannes in hoge ouderdom zich op zijn sterfbed nog één keer opricht en zegt: „Broeders, hebt elkander hartelijk lief.”

De auteur is hervormd emeritus predikant.