Zonnestralen schijnen dinsdagochtend door de glas-in-loodramen van Abdijkerk Rolduc in het Limburgse Kerkrade. Voor in de kerk staat een goudkleurige schrijn. Door de glazen ruitjes van het kistje is een schedel zichtbaar. Na de viering zullen de veertig bezoekers erlangs lopen, even stilstaan, zich buigen, bidden of het kistje aanraken.

De rooms-katholieke liturgische viering staat op 25 maart in het teken van de aankondiging van Jezus’ geboorte door de engel Gabriël aan Maria. „De eenmaligheid van de aanwezigheid van de schedel van Thomas van Aquino maakt het echter verantwoord om deze heilige centraal te stellen”, zegt bisschop R. van den Hout uit Tilburg, die de bijeenkomst leidt.

De relieken van Thomas van Aquino zijn sinds vorige week in Nederland. Inmiddels is de schedel in het Dominicanenklooster in Zwolle. De vermoedelijke schedel van de middeleeuwse theoloog maakt vanwege zijn 800e geboortedag een rondreis over de wereld. Sinds zijn overlijden in 1274 wordt het gebeente van de monnik bewaard in een dominicaner klooster in Toulouse, een stad in het zuiden van Frankrijk. In Italië bevindt zich nog een schedel, waarvan eveneens geloofd wordt dat hij van Thomas van Aquino is.

Voorouder

Grootseminarie Rolduc, een priesteropleiding, ontvangt de reliek als eerst. Afgelopen dinsdag organiseerde het opleidingsinstituut daarom een studiedag over het gedachtegoed van Thomas van Aquino.

„Het gedachtegoed van Thomas is nog steeds van groot belang”, zegt de bisschop. „We kunnen de schedel zien waarin zijn brein zich bevond. Wat aan dat brein is ontsproten, is leesbaar in zijn commentaren en liederen. Verering van Thomas is verering van God.”

„Thomas voelt door de aanwezigheid van zijn schedel heel dichtbij”, zegt Michel Fonville, een van de priesterstudenten, na afloop van de viering. „Het is alsof een van je voorouders aanwezig is.”

Nieuws in beeld

De schrijn met de schedel van Thomas van Aquino. beeld Lisanne Bemelmans

Priesters tijdens de gebedswake. beeld Lisanne Bemelmans

Twee mannen en een vrouw in de rij om te bidden bij de schrijn met schedel. beeld Lisanne Bremelmans

Sommige mensen buigen voor de schrijn. beeld Lisanne Bemelmans

Dr. Lambert Hendriks, rector van Rolduc, ziet de relieken vooral als hulpmiddel. „Alle hulp is welkom bij het bidden tot God. Relikwieën kunnen daarbij helpen, al hoeft dat niet”, zegt hij in een telefonisch interview.

Het gedachtegoed van Thomas van Aquino stond centraal op de studiedag van Rolduc. Wat voegt de aanwezigheid van zijn schedel toe?

„Je hebt de schedel niet nodig om over Thomas na te kunnen denken, maar het brengt hem wel dichterbij. Thomas was een grote denker, iemand die het geloof op een heel nauwkeurige en diepgaande manier heeft uitgelegd. We eren hem vooral door dat gedachtegoed te bestuderen. Daarom lieten we de reliek tijdens de studiedag ook achter in de kerk.”

Welke waarde heeft de reliek in de religieuze viering?

„We hopen dat Thomas’ geloof ons kan helpen om tot God te komen. Zo’n tastbaar iets als een relikwie ondersteunt het gebed.

In de media stond deze week dat katholieken bijzondere krachten toekennen aan relieken. Daar gaan mijn haren van overeind staan. Wij geloven en zeggen niet dat het iets magisch is.”

Veel mensen tonen wel diepe eerbied als ze de schedel zien.

„Sommige mensen hebben inderdaad de behoefte om bijvoorbeeld de schrijn aan te raken. Ik weet niet wat er dan in hen omgaat. Het geloof is een heel persoonlijke zaak, waar een persoonlijke manier van uitdrukken bij hoort. Er zijn ook verkeerde manieren om het geloof te beleven. Daar moeten we als christenen en Rooms-Katholieke Kerk (RKK) geen genoegen mee nemen.”

Reformatorische mensen beschouwen de mis als afgoderij. Kunt u zich voorstellen dat dat beeld versterkt wordt door een viering waarin een mens zo veel aandacht krijgt?

„Ik vind het een verschrikkelijk idee dat de mens meer centraal zou staan dan God. Dat is volgens mij een onterecht stereotype. Het ging over het leven van Thomas, maar alle gebeden in de viering waren tot God gericht. Daar draait het om.”

Die gebeden werden gedaan „op voorspraak van Maria, Gabriël en Thomas”. Is Christus’ voorspraak niet voldoende?

„Bij een gebed op voorspraak van een heilige vraag je of diegene in de hemel wil helpen om de gebeden beter bij God terecht te laten komen. Ieder gebed eindigt met „door Christus, onze Heer”, waarmee we aangeven dat Hij de Middelaar is.

Daarvoor moet je er wel van overtuigd zijn dat heiligen een hulpmiddel kunnen zijn bij het gebed. En dat hóéft niet. Het is niet erg als een katholiek niets heeft met reliekenverering. Je komt wel in de problemen als je zegt dat je niets met Jezus hebt.”

Wat zou Thomas van Aquino zelf gevonden hebben van deze aandacht voor zijn gebeente?

„Thomas vond dat het niet om hem moest gaan. Ik denk dat iedere heilige het niets zou vinden dat er zo veel aandacht voor hem of haar is. Maar juist iemand die uitstraalt dat de aandacht niet naar hem maar naar God uit moet gaan, vinden we bewonderenswaardig. Dat kennen we tegenwoordig natuurlijk ook. Er zijn veel priesters, predikanten en politici waar mensen een grote achting voor hebben, terwijl ze daar zelf niets van willen weten.”

De religieuze betrokkenheid in Nederland neemt af. Hoe is het met de populariteit van relikwieën binnen de RKK?

„Ik denk dat het vereren van een reliek een steeds vreemdere zaak wordt gevonden, omdat minder mensen zich gelovig noemen. Tegelijk waren er vorige week maandagavond tijdens de gebedswake veel meer bezoekers dan ik had durven denken. De kerk zat vol. Aan de sfeer merkte ik ook dat veel mensen hoopten dat ze iets van de spiritualiteit konden ervaren. Dat is voor mij een bewijs dat het zoeken naar God onverminderd groot blijft, al neemt de kerkelijkheid af.”