Een informatiebord bij de ingang van Rolduc illustreert de neergang van het rooms-katholicisme in Nederland. Een groot deel van de immense abdij aan de rand van Kerkrade, eigendom van het bisdom Roermond, is verhuurd aan bedrijven: van een goudsmederij tot een praktijk voor osteopathie. Eén vleugel is omgevormd tot appartementencomplex, een andere vleugel biedt onderdak aan een hotel.

In de vleugel die grenst aan de abdijkerk is grootseminarie Rolduc gehuisvest, met leslokalen en het internaat voor de interne studenten. Dat zijn er momenteel tien, onder wie zes uit India en twee uit Indonesië. Zeven buitenlandse studenten wonen in een gemeenschapshuis in Cadier en Keer en komen dagelijks naar Kerkrade.

Docent moraaltheologie dr. Lambert Hendriks (46) is sinds 2016 rector van de priesteropleiding. Op de jubileumviering, begin deze maand, kijkt hij met genoegen terug. „Vijftig jaar is in de Katholieke Kerk belachelijk kort, zeker in een abdij die bijna duizend jaar bestaat, maar in de beginjaren was Rolduc uniek. De studenten kwamen uit het hele land en zelfs uit Duitsland en België. Vanwege dat succes zijn in de jaren tachtig en negentig ook grootseminaries gesticht in Haarlem, Den Bosch, Rotterdam en Breda.”

Breda is inmiddels gesloten. Rotterdam heeft alleen een vormingscentrum. „De studenten uit die bisdommen worden onder meer bij ons opgeleid. De bisschop neemt de studenten aan en bepaalt waar ze hun opleiding volgen. Den Bosch heeft momenteel geen studenten in huis. Haarlem is qua opzet vergelijkbaar met ons.”

Behoudend bolwerk

Aanvankelijk gold Rolduc als een behoudend rooms-katholiek bolwerk. Voor een aantal studenten was dat reden om over te stappen naar een ander bisdom. De uitstroom werd overvloedig gecompenseerd door de instroom van studenten die wars waren van de opkomende vernieuwingsdrang en progressiviteit.

„Vijftig jaar is in de Katholieke Kerk belachelijk kort, zeker in een abdij die bijna duizend jaar bestaat” - Dr. Lambert Hendriks, rector van Rolduc

Anno 2024 is de situatie volgens Hendriks totaal anders. „De kerk is kleiner geworden, omdat mensen hun geloof minder praktiseren. Daar staat tegenover dat de priesters en bisschoppen in de loop van de jaren behoudender werden en meer gelijkgestemd raakten. De grootseminaries in Nederland zijn nu in geest en opleiding vergelijkbaar. De bisschop van Haarlem en de rector van het grootseminarie daar hebben hier gestudeerd. We houden gezamenlijke studiedagen; zo nodig worden docenten uitgewisseld.”

Naast Hendriks heeft Rolduc twee fulltime docenten, die net als de rector in de abdij wonen. De docent spirituele theologie heeft tevens de taak van geestelijk leidsman. De studieprefect doceert filosofie. Naast dit drietal zijn er ruim twintig docenten van buiten, deels priesters, deels mensen die werkzaam zijn in het onderwijs.

Formele banden met protestantse theologische faculteiten zijn er niet. Wel onderhoudt Hendriks op persoonlijk vlak goede contacten met Theo Boer, hoogleraar ethiek van de gezondheidszorg aan de Protestantse Theologische Universiteit. „Zijn collega Stef Groenewoud, bijzonder hoogleraar namens het Lindeboom Instituut, is een goede vriend van me. Behoudende protestantse ethici waarderen de absoluutheid waarmee we vanuit het katholieke denken vasthouden aan ethische standpunten. Als iets intrinsiek kwaad is, doet de vraag waarom iemand iets gedaan heeft er minder toe. Dat absolute is eigen aan onze moraaltheologie.”

Genadegave

De rector van Rolduc ziet het als zijn belangrijkste taak om van de studenten goede en geschikte priesters te maken. „Het priesterschap ontvang je van God, het is een genadegave. Tegelijk hebben we de opdracht om aankomende priesters in die gave te laten groeien. Toen dit seminarie begon, stond de kerkelijke theologie centraal. De andere opleidingen richtten zich veel meer op zaken zoals pastorale gespreksvoering en vergadertechniek. Aan die sociale aspecten geven ook wij nu meer aandacht. Hoe kom je in de huidige samenleving in contact met mensen, om hun het Evangelie te verkondigen en het geloof over te dragen? Dat lukt alleen als je op een gezonde manier gevormd bent.”

Bij het goede van een priester denkt Hendriks vooral aan het geestelijke aspect. „Zijn het mannen die in trouw aan God en de kerk hun geloof zelf leven?” Het geschikte betrekt hij vooral op de sociale vaardigheden. „Kunnen ze omgaan met de mensen van nu? Die twee kanten heb je nodig om op vruchtbare wijze priester te kunnen zijn.”

Vaticaan

Sinds 1997 is Rolduc een buitenlandse ‘vestiging’ van de Lateraanse Universiteit in Vaticaanstad, de universiteit van de Heilige Stoel. Die stelt de kwaliteitseisen, accordeert het studieprogramma en heeft de doorslaggevende stem bij het aanstellen van nieuwe docenten.

De binding geeft Rolduc niet alleen een bepaalde status, maar heeft ook praktische consequenties. „Onze opleiding wordt niet door de Nederlandse overheid erkend, die van de Lateraanse Universiteit wel. Dat maakt het voor studenten uit het buitenland veel gemakkelijker om een verblijfsvergunning te krijgen als ze hier komen studeren.”

Met de vorige paus, Benedictus XVI, had Rolduc een bijzondere band door zijn betrokkenheid bij de oprichting van het grootseminarie. Over de huidige paus, een totaal andere figuur, oordeelt de irenische rector mild. „Wij beschouwen de bisschop van Rome als de opvolger van Petrus. Dat geeft een houding van loyaliteit, wat niet betekent dat je bij bepaalde uitingen geen vragen kunt hebben.”

„Zeker in mijn vakgebied, de moraaltheologie, is paus Franciscus een wervelstorm” - Dr. Lambert Hendriks, rector van Rolduc

Duidelijk is dat de huidige paus soms dingen zegt die zijn voorganger nooit zou hebben gezegd. „Benedictus liet een behoudender geluid horen, dat geef ik u meteen toe. Zeker in mijn vakgebied, de moraaltheologie, is paus Franciscus een wervelstorm. Maar ook hij weet zich gebonden aan de geloofsschat van de kerk. Je kunt niet zeggen dat hij een fundamenteel andere weg gaat dan zijn voorgangers.

Dat blijkt wel uit zijn document ”Amoris laetitia”, over huwelijk en gezin. Daarin laat hij het klassieke geluid horen, zij het met meer oog voor de gebrokenheid waarmee je in de pastorale praktijk wordt geconfronteerd. Vorige documenten waren uitsluitend theologisch-juridisch van inhoud en toon.”

Fusering

De aan Rolduc opgeleide priesters worden in principe geplaatst in een parochie binnen het bisdom Roermond, dat heel de provincie Limburg omvat. Het tekort aan financiële middelen en actieve kerkgangers dwingt ook daar parochies tot fusering, waardoor de behoefte aan nieuwe priesters afneemt. Boven de grote rivieren begon dat proces al veel eerder.

Het aantal priesters van Limburgse herkomst, behorend tot het eigen bisdom, wordt steeds kleiner. De uit het buitenland afkomstige priesters blijven tot hun thuisbisdom behoren. „Het zijn uitgeleende krachten, door ons opgeleid”, concretiseert Hendriks. „Als ze willen blijven, kunnen ze via een procedure worden overgeheveld, maar dat gebeurt niet op grote schaal. Het zou de parochies in ons bisdom ook voor financiële problemen plaatsen. Het grootseminarie heeft een eigen kas, die wordt gevoed door giften, maar ook de bodem dáárvan komt in zicht.”

Respect

Ter verbreding van het fundament startte Rolduc een weekendopleiding voor diakens. Deze tak werd ondergebracht in het Theologisch Instituut, waar later ook pastoraal werkers, geestelijk verzorgers en catecheten welkom waren. Geïnteresseerde leken kunnen deelmodules volgen. De studenten, momenteel pakweg vijftien in totaal, komen twintig keer per jaar een weekend naar Kerkrade.

„Van zondagavond tot en met het avondgebed op vrijdagavond draait alles om de priesterstudenten. De studieweekenden van het Theologisch Instituut beginnen met het avondgebed op vrijdagavond en eindigen zaterdagmiddag. De hele vrijdagavond en zaterdag worden lessen gegeven, grotendeels door docenten die ook aan het seminarie doceren.”

De hoge scheidingswand tussen rooms en protestants Limburg zag Hendriks gedurende zijn jaren als priester verdwijnen. „Niet dat we nu allemaal hetzelfde denken, maar er is over en weer respect gekomen. En het besef dat we beide voor het geloof in Jezus Christus staan. Daar gaat het uiteindelijk om, zeker in deze tijd. Zo beleef ik dat persoonlijk heel sterk.”

Nieuws in beeld

beeld Jean-Pierre Geusens

beeld Jean-Pierre Geusens

beeld Jean-Pierre Geusens

beeld Jean-Pierre Geusens

beeld Jean-Pierre Geusens

beeld Jean-Pierre Geusens