Een vlucht duiven komt aanzeilen tussen de Nieuwe Kerk en het Paleis op de Dam. Koerend landt de club tussen toeristen, hotdogkraampjes en politiebusjes. De Dam is als je met beide benen op de grond staat al een plek om de hele dag naar te kijken. Laat staan vanaf 40 meter hoogte: een vorstelijke positie om alles in het hart van de hoofdstad eens goed op te nemen.

De Nieuwe Kerk moest wel aan de gang met het torentje dat midden op het dak staat. In 1960 werd er voor het laatst iets gerestaureerd aan de piek van de kerk. Hij staat precies midden op de kruising van het schip (lange gedeelte van de kerk), het koor (korte gedeelte, hoofd van de kruisvorm) en het transept (zijbeuken, dwarsbalk van de kruisvorm) van de kerk.

De directie van de Nieuwe Kerk –het gebouw is al vanaf 1955 niet meer in gebruik voor erediensten– maakt van de restauratie een publiekstrekker. Dit jaar viert Amsterdam haar 750-jarig bestaan. Dat het dak van de kerk juist dit jaar te beklimmen is, noemt Max van Engen, zakelijk directeur van de kerk, „een eenmalige kans om de mooiste stad van de wereld te bekijken”.

De restauratie kost een miljoen. De directie van de Nieuwe Kerk wil het onderhoud betalen met de opbrengsten van de tickets. Van Engen hoopt op 100.000 bezoekers, die allemaal een kaartje van zo’n 15 euro kopen. Bij de restauratie van de fundering kwamen vorig jaar in drie maanden tijd zo’n 30.000 bezoekers. „Ik denk dat we de komende zeven maanden dat bezoekersaantal en het benodigde budget wel gaan halen”, aldus Van Engen.

Klingelen

Binnen in de Nieuwe Kerk is de zoldering onder het torentje versierd met vergulde krullen. Veel oude kerken hebben op die plek een ornament in het plafond. Soms is het ook opengewerkt, een zogenaamd Heilige Geestgat. Op de plek eronder stond vaak het altaar, waar de mis werd gevierd. Vandaar dat de toren op het kruispunt van de kerk vieringtoren wordt genoemd.

Om bij de vieringtoren te komen moeten werklui en bezoekers buitenom. Aan de westkant van de kerk is een trappenhuis. Dat is in de zeventiende eeuw gebouwd om een toren aan de westkant van de kerk te maken. Die toren is er nooit gekomen. Verhalen gaan dat het geld opging aan het Paleis op de Dam, dat toen het raadhuis was. Van de torentrap hebben restaurateurs en bezoekers nu veel gemak.

Nieuws in beeld

Genodigden beklimmen tijdens de perspreview de trappen van een platform voor publiek op het dak van de Nieuwe Kerk. beeld ANP, Sem van der Wal

Uitzicht op de Nieuwezijds Voorburgwal, een gedempte gracht die naar het Centraal Station leidt. beeld ANP, Sem van der Wal

Na het trappenhuis leidt een steigertrap verder naar boven. Met elke tree omhoog verbreedt de horizon zich. Onderaan klingelt de tram, lijn 12, Museumplein. Die komt net bij het station vandaan en beweegt zich over de Nieuwezijds Voorburgwal. Wandelaars en fietsers kruisen de tramrails. Tegenover de kerk staat sinds 1870 Die port van Cleve, een hotel-restaurant waar ze vanaf de start hebben bijgehouden hoeveel biefstukken er zijn verkocht. Inmiddels zijn dat er meer dan 6 miljoen.

Drie kruisjes

Na 216 treden is het uitzicht op het dak van de kerk magnifiek. Een lange steiger voert over de lengte van het schip. Als er mensen over lopen, golven en deinen de steigerplaten griezelig. Boven de zijbeuk aan de Damkant is een platform. Daar zou gerust een voetbalwedstrijd gehouden kunnen worden, zo groot is het.

Werklui zijn op het platform bezig om een enorm doek te bevestigen langs de bovenrand van de steiger. Ze hebben er een hele klus aan om de delen van het doek in de kleuren van de regenboog op de goede volgorde te leggen. De drie kruisjes uit het wapen van de stad sieren het doek.

Over hoe de kruisen in het wapen van Amsterdam terecht zijn gekomen, is weinig bekend. Wel associëren Amsterdammers het symbool graag met de drieslag ”heldhaftig, vastberaden, barmhartig”. Dat motto schonk koningin Wilhelmina de stad na de Februaristaking in 1941.

Blikvangers

Een oud ezelsbruggetje voor de windrichtingen leert: Niet Op Zondag Werken. Ten noorden van de kerk is het IJ te zien. De wallenkant is een klein streepje groen. De Pontsteiger, een gebouw van 90 meter hoog aan de noordoever van het IJ, is een blikvanger. Wat dichterbij glanst het bladgoud op de gevel van het Centraal Station in de zon. Erachter houdt de lange overkapping het spoor uit het zicht.

Nieuws in beeld

Tijdens de restauratie moeten omwonenden van de Nieuwe Kerk bedacht zijn op kijkers. De steiger op het dak biedt ook uitzicht op dakterrasjes met bloempotten en barbecues. beeld ANP, Sem van der Wal

Blik op de Westerkerk met haar hoge schip. beeld ANP, Sem van der Wal

Juist in de noordrichting zijn ook de meeste woonhuizen te zien. De Amsterdammers maken maximaal gebruik van de ruimte op hun daken. Terrasjes met bankjes en barbecues, hier en daar wat bloempotten. Zonnepanelen en dakramen, schotelantennes en lichtkoepels ogen wat minder gezellig, maar zijn wel zo functioneel.

Aan de oostkant is de Sint-Nicolaasbasiliek te zien. In februari verhief de paus dit gebouw tot kathedraal. Wat dichterbij springen de Beurs van Berlage en het pand van de Bijenkorf in het oog. Iets verder naar het westen ligt de Dam. Bij het monument dat herinnert aan de Tweede Wereldoorlog en de bevrijding staan mensen in gele hesjes. Vrachtauto’s die winkels bevoorraden rijden af en aan. Een schoolklas zwermt over de kleine klinkertjes. Van bovenaf valt ineens op dat die in een waaierpatroon zijn gelegd.

Paniek

Rondom het platform zijn informatieborden aangebracht. Aan de Damkant staat daar een foto op die op 7 mei 1945 is gemaakt, exact vanuit de positie die bezoekers nu ook innemen. De Dam is op die bewuste meidag volgelopen met mensen die de bevrijding afwachten, nu nazi-Duitsland heeft gecapituleerd. Om drie uur ’s middags vallen er plotseling schoten vanuit de Groote Club, een gebouw aan de Dam waar dan nog Duitse soldaten aanwezig zijn. Er ontstaat paniek, mensen zoeken dekking. In het gedrang komen 32 mensen om het leven.

Nieuws in beeld

Vanaf de Dam is duidelijk te zien dat het linkerdeel van het Paleis op de Dam al is opgeknapt en het rechterdeel nog niet. De steigertrap tegen de Nieuwe Kerk aan krijgt nog een gekleurd doek. beeld ANP, Sem van der Wal

Het platform voor bezoekers rust op steigers op de zijbeuk aan de Damkant van de kerk. beeld ANP, Sem van der Wal

De steigers in aanbouw. De trappen brengen werklui en bezoekers op 40 meter hoogte. beeld Ronald Bakker

Ten zuiden van de kerk staat het Paleis op de Dam. Dat staat net als de Nieuwe Kerk in de steigers. Duidelijk is dat de kant die het dichtst tegen de Nieuwe Kerk aan zit, nog een opknapbeurt nodig heeft. De keizerskroon is groen geoxideerd en de muren ogen grauw.

Schiphol

Een vliegtuig komt over, het landingsgestel al uit. Het gaat in zuidwestelijke richting, waar Schiphol ligt. Die kant op is ook de Zuidas. De kantoorgebouwen die vanaf de snelweg zo imposant ogen, zijn ver weg en klein. Dichterbij is het Rijksmuseum. De architectuur van het oude pand contrasteert met de moderne kantoren erachter. Het groen van het Vondelpark is niet te zien.

Hoge scheepskranen verraden het westelijke havengebied. De Rotterdamse havens mogen het dan winnen qua omvang, de Amsterdamse haven is ook fors. Maar omdat er steeds meer mensen willen wonen in de hoofdstad, heeft de gemeente plannen om het bedrijvengebied te veranderen in woonwijken.

Carillon

Met alles wat er rondom te zien is, mag de vieringtoren waar de hele steigerbouw om is begonnen, niet vergeten worden. Het lood is op verschillende plaatsen gescheurd. Op sommige plekken is het opgelapt met loodband, een soort ducttape voor lood. Het is geen overbodige luxe om deze windvanger weer wat extra stevigheid te geven.

In de toren hangen drie klokken. De grootste heeft als opschrift Psalm 34:12: „Gij kinderen, hoort naar Mij. Ik zal u des HEEREN vreze leren.” De klokken daaronder vermelden Psalm 28:2 en Jesaja 63:7: „Hoor de stem mijner smekingen” en „Ik zal de goedertierenheden des HEEREN vermelden”. De klokken klinken alleen op 4 mei, weet een medewerker van de Nieuwe Kerk. Dan heffen ze de harten weer omhoog, zoals Ida Gerhardt dat in de oorlog dichtte in ”Het Carillon”:

Want boven in de klokkentoren,
na ’t donker-bronzen uren slaan,
ving over heel de stad te horen,
de beiaardier te spelen aan.

Valerius: een statig zingen
waarin de zware klok bewoog,
doorstrooid van lichte sprankelingen, 
„Wij slaan het oog tot U omhoog.”