Wat is dat, een Heilig Jaar of Jubeljaar?

In de Rooms-Katholieke Kerk is een Jubeljaar of Heilig Jaar een bijzondere periode die door een paus wordt afgekondigd. Doel is om mensen wat extra’s uit de „geestelijke schatten” van de kerk te geven. Het 27e Jubeljaar, dat eindigt op 6 januari 2026, staat in het teken van hoop.

Waarom zo’n Jubeljaar?

De Bijbel zegt ook iets over jubeljaren: de Israëlieten vierden op Gods bevel om de vijftig jaar een jubeljaar, waarin schulden werden kwijtgescholden en slaven bevrijd (Leviticus 25). Het rooms-katholieke gebruik om jubeljaren af te kondigen, is daarop gebaseerd.

Het eerste jubeljaar vond plaats in 1300. Paus Bonifatius VIII riep christenen op massaal naar Rome te komen om te bidden en de pauselijke zegen in ontvangst te nemen. Het was de bedoeling dat er voortaan eens per eeuw een jubeljaar zou worden gevierd, maar latere pausen schroefden de frequentie al snel op. In de vijftiende eeuw werd bepaald dat er iedere 25 jaar een Heilig jaar zou plaatsvinden. Een paus kan overigens ook een „buitengewoon” Jubeljaar uitroepen. Franciscus deed dat in 2015.

Het doel van een Jubeljaar, aldus het Nederlandse bisdom Roermond, is dat rooms-katholieken terugkeren naar de „fundamenten van hun geloof en naar onderlinge verbroedering”. Het Heilig Jaar is ook „een oproep tot bekering”, waarbij „de ontmoeting met Christus” centraal staat.

Wat staat er op het programma?

Het nieuwe Jubeljaar begint op kerstavond met het openen van de Heilige Deur in de Sint-Pietersbasiliek in Rome door de paus. Deze Porta Sancta zit normaal gesproken dichtgemetseld. De drie andere grote basilieken in Rome hebben ook heilige deuren gekregen. Het is de bedoeling dat bezoekers bij binnenkomst denken aan de woorden van Christus: „Ik ben de Deur; indien iemand door Mij ingaat, die zal behouden worden” (Johannes 10:9).

Lees ook

Lusten en lasten van het Jubeljaar

Het Heilig Jaar staat bol van activiteiten. Rome zet zich schrap voor de komst van 32 miljoen pelgrims, onder wie 190.000 Nederlanders. Die kunnen individueel of met een nationale bedevaart naar Rome. Op verzoek van de paus houden bisdommen wereldwijd –ook in Nederland–op de laatste zondag van het jaar een openingsplechtigheid van het Jubeljaar, waarvoor een speciale liturgie beschikbaar is. Daarin zijn onder meer een intochtsprocessie en een hernieuwing van de doopbeloften opgenomen.

Verder zijn er in 2025 tal van concerten en tentoonstellingen. Wie thuisblijft, kan veel festiviteiten via internet volgen. Speciaal voor het Jubeljaar is het graf van de apostel Petrus, onder het hoofdaltaar van de Sint-Pietersbasiliek, via een webcam te zien.

Het Jubeljaar, met als thema ”Pelgrims van hoop”, heeft zelfs een eigen mascotte: Luce. Ze draagt een gele jas met capuchon om zich te beschermen tegen weer en wind, vuile laarzen die getuigen van de weg die ze al heeft afgelegd, een kruis om haar nek en de pelgrimsstaf in haar hand. In de weerspiegeling van haar ogen is een sint-jakobsschelp te zien, het teken van pelgrims. Luce brengt, aldus het Vaticaan, een boodschap van „hoop en welkom”.

Rooms-katholieken kunnen in het Heilig Jaar een speciale ”indulgentia jubilare” ontvangen, de aflaat van het Jubeljaar. Daarvoor moeten ze bedevaarten maken, bidden in specifieke kerken of werken van barmhartigheid doen, zoals geld geven aan de armen. Ook een tijdje vasten van sociale media behoort tot de mogelijkheden. Het is overigens niet verplicht om voor dit alles naar Rome te komen.

Bestaan die nog, aflaten?

Jazeker. Het Vaticaan zette in mei nog eens de regels voor het verkrijgen van een jubeljaaraflaat op een rij. Een aflaat is een vorm van genade die de kerk „door de verdiensten van Jezus Christus” verleent om de tijdelijke straf als gevolg van de zonde weg te nemen. Hij is van toepassing op zonden die al vergeven zijn. Een volle aflaat „reinigt de ziel alsof de persoon net gedoopt is”. Aflaten die tijdens het Jubeljaar worden verkregen, kunnen ook worden toegepast op zielen in het vagevuur.

Wat kunnen protestanten daarmee?

Protestanten vieren geen heilige jaren, al zullen ze zeker iets kunnen met het thema hoop en de nadruk op bekering en geloof in Christus. Een ”indulgentia jubilare” is voor hen duidelijk een stap te ver. De reformator Maarten Luther publiceerde in 1517 zijn 95 stellingen, waarin hij zich juist tegen aflaten keerde. De kerk „beheert” de genade niet, vond hij: een mens krijgt alleen door het geloof vergeving van zonden en kwijtschelding van straf. En daarmee begon de Reformatie.