Bij de energietransitie gaat momenteel van alles fout, signaleert Jaap van der Spek, directeur van Locoheat . „In onze ogen is een warmtepomp een slechte en dure investering die veel mensen niet kunnen opbrengen. Bovendien kun je niet overal warmtepompen plaatsen.”

Er speelt nog meer, vervolgt Van der Spek „We schakelen massaal over op duurzame stroom van windmolens en zonnepanelen. Nu ligt Nederland vol met zonnepanelen en is er veel stroom op de momenten dat je die niet nodig hebt. Een paar uur later heb je de stroom wel nodig. Maar in de tussentijd moet een kolen- of gascentrale draaien om het elektriciteitsnet op spanning en de warmtepompen aan de gang te houden.”

Thuisaccu

Huishoudens kunnen een dure thuisaccu aanschaffen om de perioden met weinig zon of wind te overbruggen en het net te ontlasten. Maar zo’n accu is volgens de directeur van Locoheat ook geen duurzame oplossing.

Toch is de thuisaccu populair. Huishoudens met een dynamisch energiecontract en zonnepanelen kunnen profiteren van momenten dat de stroom bijna of helemaal gratis is, en dat opslaan in de accu. Als de stroom duur is, verkopen ze die massaal aan het net. Van der Spek: „Meestal gebeurt dat tussen 18.00 en 21.00 uur, met als gevolg dat het net bijkans ‘ontploft’.”

Het wekt geen verbazing dat TenneT, de landelijke netbeheerder, en het ministerie van Economische Zaken vorige week bekend maakten daar een stokje voor te gaan steken. Maar dan kunnen huishoudens de aanschaf van hun accu nauwelijks meer terugverdienen.

Gratis stroom

Van der Spek meent dat dat anders kan én moet. „Wij hebben daarom de waterkachel en de steenkachel ontwikkeld. Overdag en ’s nachts warmen ze op als de stroom bijna of helemaal gratis is. Daarmee kun je de woonkamer, de douche of de keuken verwarmen. Het voordeel hiervan is dat je je eigen stroom in huis gebruikt. Daarmee draag je bij aan de ontlasting van het net en aan de energietransitie.” Een dynamisch energiecontract of de aanwezigheid van zonnepanelen is wel een voorwaarde om efficiënt gebruik te maken van de waterkachel, die ongeveer 1100 euro moet kosten.

De waterkachel werkt eenvoudig. Van der Spek wijst in de vergaderruimte bij het magazijn in Wijhe, waar het gesprek plaatsvindt, naar een kast van zo’n 50 centimeter breed en 1,25 meter hoog. „De waterkachel staat los in de ruimte. Wie hem bestelt, krijgt hem als postpakket van 29 kilogram toegestuurd. Er komt geen installateur aan te pas. Thuis vul je hem eenmalig met 100 liter water. Dat water blijft er altijd in. Als de stroom goedkoop is, verwarmen spiralen het water met een vermogen van 2000 watt tot maximaal 93 graden.” De steenkachel werkt vrijwel identiek, maar dan verwarmen de spiralen veertien stenen die de warmte vasthouden.

„Als de stroom goedkoop is, verwarmen spiralen het water tot maximaal 93 graden” - Jaap van der Spek, directeur Locoheat Woerden

Van alle stroom die erin gaat, zetten de spiralen 100 procent om in warmte. Dat maakt de steen- of waterkachel in theorie minder efficiënt dan een warmtepomp met een COP-waarde van 4, die een rendement van 400 procent heeft, beaamt Van der Spek. „Maar een warmtepomp draait dag en nacht, of de stroom nu duur is of goedkoop. Juist in de koude wintermaanden is een warmtepomp vrijwel even rendabel als de steen- of waterkachel. Daarbij verwarmen onze kachels tegen de laagste stroomtarieven. Bovendien hebben ze geen onderhoud nodig, een warmtepomp wel. Dat maakt onder de streep nogal wat uit in harde euro’s.”

Uit praktijkmetingen over heel 2023 blijkt dat een steen- of waterkachel in een woning gemiddeld zes uur per dag stroom van het net trekt. Gebruikers betalen slechts 50 procent van het gemiddelde dynamische tarief per dag.

Wie houdt de hele dag bij wanneer de stroom goedkoop is?

Van der Spek: „Dat hoeft niet, want wij leveren er een Homey Bridge bij. Die persoonlijke assistent communiceert met de kachel en zet hem automatisch aan als de stroom goedkoop is. De kachel warmt vervolgens binnen drie tot vier uur automatisch op, om de warmte daarna in acht tot negen uur weer af te geven. Mijn moeder van 89 zou er nog mee overweg kunnen.”

Is de waterkachel met water van 93 graden niet gevaarlijk heet?

„Voel maar, hij voelt lauwwarm aan. De stenen van de steenkachel worden 700 graden. Daar is het rooster waar de warmte uit komt wel wat warmer.”

De waterkachel is nu vooral rendabel vanwege de goedkope stroom. Er komen echter steeds meer initiatieven om goedkope stroom op te slaan of te gebruiken om groene waterstof te maken.

Houdt de waterkachel zijn bestaansrecht ook op de langere termijn?

„Dat denk ik wel. De pieken en dalen in de stroomprijs zullen door dat soort initiatieven wel wat afvlakken, maar zeker niet verdwijnen.”

In hoeverre draagt de waterkachel bij aan een gasloze samenleving?

„Met twee waterkachels of steenkachels en een boiler kan een huishouden in principe voor zo’n 3000 euro helemaal van het gas af. Mits de woning goed geïsoleerd is. Vergeet niet dat we nu zo’n 75 procent van ons energieverbruik inzetten om onze woningen te verwarmen, en wij stoken acht maanden per jaar. In de praktijk kun je onze kachel in een jaar terugverdienen.”

„Met twee water- of steenkachels en een boiler kun je voor zo’n 3000 euro van het gas af” - Jaap van der Spek, directeur Locoheat Woerden