„In Den Haag worden we onvoldoende gehoord.” Die hartenkreet uitte Ben Visser, burgemeester van Eemsdelta, vrijdag in de marge van de jaarlijkse marine-oefening Sandy Coast 2023 in de haven van Delfzijl. Fysiek en digitaal moeten we preventief opschalen”, aldus Visser. „Als we in de havens van Vlissingen en Rotterdam drugs en terrorisme harder aanpakken, wijken criminelen uit”, vult havenmeester van Groningen Seaports Pieter van der Wal aan. „Maar we willen zeker niet dat het hier omhoog komt.”

Havens zijn kwetsbaar, zeker ook die van Delfzijl, de grootste onder de kleintjes. Eemshaven en de haven van Delfzijl zijn volgens Van der Wal „het stopcontact van Nederland”. Er staan enkele energiecentrales, een groot datacentrum van Google en de havens zijn van belang voor de chemie. Van alle energie in Nederland komt 33 procent via de Eemshaven.

Kwetsbaar

Burgemeester en havenmeester zijn dan ook blij met de militaire aanwezigheid deze dagen in het gebied. Tot begin september is Delfzijl het decor voor de marine-oefening Sandy Coast 2023. Zes NAVO-landen en 500 militairen trainen op mijnenbestrijding en het opruimen van explosieven.

Het Waddengebied leent zich er prima voor. Er is sprake van ondiep water, sterke stroming, een dynamische zeebodem en wisselende weersomstandigheden. Daarnaast gebeurt alles in de nabijheid van drukke scheepvaartroutes en windmolenparken.

Veel kusten ter wereld zijn overigens helemaal niet ”sandy”, maar vol liggen met explosieven. Dat levert gevaar op voor de commerciële scheepvaart, maar ook voor de vissers die zo’n projectiel in hun netten kunnen krijgen. Dat gebeurde in 2005 toen drie vissers uit Ouddorp aan boord van hun kotter om het leven kwamen nadat een explosief, vermoedelijk uit de Tweede Wereldoorlog, aan boord ontplofte. Het ongeval gebeurde op ongeveer 100 kilometer ten westen van IJmuiden.

Volgens kapitein-luitenant ter zee Peter Baars worden er nog wekelijks oude explosieven uit bijvoorbeeld de Tweede Wereldoorlog gevonden, waarop de Mijnendienst van de Koninklijke Marine wordt ingeschakeld. „Sinds het ongeval in 2005 wordt het nauwkeuriger bijgehouden, en sindsdien zijn er ruim 2000 explosieven gevonden en bijna 1600 door ons vernietigd.”

Finland

Naast Nederlandse marineschepen doen er ook schepen uit Canada, Polen, België en Finland mee aan Sandy Coast 2023. Finland voegde zich onlangs pas bij de NAVO, maar volgens Baars doet dat niets af aan de oefening. „Ik denk dat het land al behoorlijk goed op weg is met zijn spullen”, duidt hij. „Bij de marine oefenen we eigenlijk bijna altijd met andere landen.”

De Finnen voelen als een van de naaste buren natuurlijk de hete adem van Rusland in de nek. Niet alleen over land is er een ellenlange grens tussen Finland en Rusland, ook vanaf zee is de dreiging niet ver. En sinds het opblazen van een pijpleiding op de zeebodem en de regelmatige aanwezigheid van Russische schepen in de Noordzee en Oostzee en het oorlogsgebied in de Zwarte Zee staat de NAVO op scherp. Een van de zaken die bijvoorbeeld weer uit de kast is gehaald is het varen in konvooien. „Een beproefde methode uit de Tweede Wereldoorlog die nu weer de hoogste prioriteit heeft binnen de NAVO.”

Brandweer

Er was vrijdag in Delfzijl overigens weinig te zien van de marinepresentie. Alleen Zr.Ms. Luymes lag in de haven. De bemanning oefende samen met de brandweer van Delfzijl in brandbestrijding aan boord. Een unieke kans voor de vrijwillige brandweerlieden om aan boord van een marineschip te komen.

Voor Delfzijl heeft de Koninklijke Marine goed nieuws. Van de zes nieuwe mijnenbestrijdingsvaartuigen zal er een naar de Groningse havenplaats worden genoemd. Burgemeester Visser is er blij mee. „We hebben een goede band met het oudste onderdeel van de krijgsmacht. En om het met een Amerikaanse uitdrukking te zeggen: Dank u voor uw dienst.”