Tot begin deze maand konden vissers zich aanmelden voor een saneringsregeling van de overheid. Op Urk gaan 23 kotters naar de sloop of ze zijn dat inmiddels al gegaan. Het gaat vooral om schepen die platvis vangen, zoals tong en schol.

Toch zijn er vissers die nieuwe kansen zien. Zoals Jelle Hakvoort van rederij De Toekomst. Hij zette vorige maand zijn handtekening onder het contract om bij Werft Shipbuilding op Urk een gloednieuwe kotter te laten bouwen. Nummer en naam voor het schip heeft Hakvoort al: de Z-575 Janneke, vernoemd naar zijn dochter. De Z staat voor het Vlaamse Zeebrugge. Het schip gaat namelijk varen onder Belgische vlag.

Het is voor het eerst in 24 jaar dat er weer een grote kotter compleet op Urk wordt gebouwd. Het casco moet eind dit jaar klaar zijn. In de zomer van 2024 komt Janneke in de vaart. Het schip is 27,99 meter lang en 8,25 meter breed en moet een toonbeeld worden van duurzaamheid. „Ideaal om in de wintermaanden mee te kunnen matten en in de zomer te twinriggen, hetzij op schol, hetzij op kreeftjes”, aldus Hakvoort.

Sensoren

Maar Janneke kan meer. Straks op de Noordzee wordt niet alleen vis gevangen, maar worden ook bits en bytes binnengehaald. Informatie over wat er op en vooral onder water gebeurt. Doordat de Urkers veel op de Noordzee varen, kunnen ze onderweg gegevens verzamelen over onder meer de bodem, de waterkwaliteit en wat er allemaal vaart.

Overheid, onderzoekers en onderwijs kunnen profiteren van ‘het nieuwe vissen’, zoals ze dat bij de Visserij Coöperatie Urk (VCU) noemen. Maar ook Defensie –verantwoordelijk voor de veiligheid op zee– kan er baat bij hebben. „Als we vissersboten voorzien van speciale sensoren, kunnen we daarmee detecteren of er iets op de bodem ligt wat daar mogelijk niet thuishoort. Of dat er een Russische onderzeeër in de buurt is, om maar een voorbeeld te noemen”, aldus een woordvoerder van de VCU.

Aan boord komt dan een soort ‘black box’ waarin gegevens worden verzameld. Die informatie wordt automatisch doorgestuurd naar Defensie. In België heeft men daar al ervaring mee.

Met de toenemende aanwezigheid van Russische schepen op de Noordzee en het dreigende gevaar van sabotage aan windmolens, datakabels en pijpleidingen, lijken een paar extra ogen en oren niet verkeerd. Toch is Nathanaël Middelkoop, wethouder Visserij op Urk, sceptisch over een toekomstige rol van de kotter als spion voor de marine. „Toepassingen waarbij de data gebruikt worden voor wetenschappelijk onderzoek of meteorologische diensten lijken mij veel meer voor de hand liggend. Gegevens over watertemperatuur, stroming, zoutgehalte, diepte, luchtvochtigheid en het weer zijn veel eenvoudiger te verzamelen en liggen veel dichter bij de activiteiten die een vissersschip normaliter uitvoert. Bij het verzamelen van data heb je altijd te maken met de dataveiligheid en met de vraag of Defensie wel zit te wachten op samenwerking met particuliere bedrijven.”

Bij de Koninklijke Marine klinkt meer enthousiasme over ‘het nieuwe vissen’. „Met het oog op de defensietaken op de Noordzee kan dit een interessant voorstel zijn”, stelt woordvoerder Alex Kranenburg. „Wij wachten de plannen dan ook met interesse af. Bij veiligheidsvraagstukken ten aanzien van de Noordzee is het belangrijk om samen met private partijen naar oplossingen te kijken. Dit wordt opgepakt samen met Infrastructuur en Waterstaat, het coördinerende ministerie voor de Noordzee.”

Actueel

Dat vissen naar data hoogst actueel is blijkt wel uit het thema van de jaarlijkse Johan de Witt Conferentie op 31 augustus in Rotterdam: ”De bodem in zicht”. In de aankondiging wordt een vraag opgeworpen: „Kunnen we vertrouwen op de Koninklijke Marine en de Kustwacht, als het gaat om het oplossen van de veiligheidsvragen gerelateerd aan de zeebodem, of moeten we veel breder kijken?”

Ook lezen we: „Er zal niet zozeer worden nagedacht over wat de marine voor de maatschappij kan doen, maar hoe de maatschappij een bijdrage kan leveren om, samen met de Koninklijke Marine, zorg te dragen voor de bescherming van wat ons dierbaar is. Zou de koopvaardij bijvoorbeeld een rol kunnen spelen bij het beveiligen van kritieke infrastructuur op zee? Of bij het leveren van inlichtingen aan de Koninklijke Marine?”

Intussen inspireerde de kwestie marinecartoonist Henk Boomstra tot een plaatje waarop een Urker kotter een Russische onderzeeboot in de netten krijgt. Oud-commandant bij de Onderzeedienst Wiebe Schmitz bekijkt de tekening met gemengde gevoelens. „Er zijn dodelijke ongelukken met onderzeeërs en vissersboten geweest.”