Het verhaal speelt zich af in de jaren zeventig en tachtig. Sjors was spruitenteler in Zuid-Holland. In het vroege voorjaar gingen de plantjes de grond in, in de winter werden er geoogst. Mijn vader had een hoveniersbedrijf en kon in de zomermaanden extra mensen gebruiken. Sjors werkte maandenlang bij ons, tot hij in de herfst weer naar de spruiten ging.

Was Sjors in die maanden werknemer of ondernemer? Feit is dat hij iedere week een rekening indiende: 40 uur arbeid keer zoveel gulden. Maar feit is ook dat hij volledig als werknemer meedraaide. Hij moest op tijd komen en zich houden aan de aanwijzingen van een voorman. Was Sjors zes maanden per jaar werknemer? Of was hij in die tijd bij mijn vader net zo goed ondernemer als in de winter?

Dit vind ik echt een van de lastigste punten van onze huidige arbeidsmarktproblematiek. De vraag of bepaald werk als werknemer of als ondernemer gedaan wordt, is heel wezenlijk. De werknemer heeft ontslagbescherming, wordt doorbetaald bij ziekte, is niet aansprakelijk voor schade en bouwt pensioen op. De ondernemer heeft dat allemaal niet, maar heeft wel flinke belastingvoordelen – en kan zo goedkoper hetzelfde werk doen.

In veel gevallen is duidelijk dat iemand zzp’er is, een echte ondernemer. Ik denk aan onze fotograaf. De RMU geeft haar een opdracht, ze maakt de foto’s en wij betalen haar. Ze heeft her en der opdrachtgevers en deelt haar werk zelf in. De ene dag werkt ze misschien wel twaalf uur, de andere dag gaat ze misschien zwemmen, lezen of wandelen. Ze loopt ook zelf het risico: voldoen de foto’s niet aan de wens, dan loopt ze haar geld mis. Duidelijk.

Zet nu dit voorbeeld af tegen, bijvoorbeeld, een administrateur (of zo u wilt de spruitenteler) die zich voor acht maanden verhuurt aan een onderneming. Hij voelt zich op en top ondernemer. Maar vervolgens draait hij wel volledig mee binnen een onderneming, houdt zich aan de regels, dient weliswaar maandelijks een factuur in maar loopt verder geen risico: zijn acht uren werk worden gewoon betaald. In de bouw zien we dit verschijnsel ook. Of bij Deliveroo.

Ik wil absoluut niets af doen aan het ondernemerschap van deze zzp’ers. Voelen ze zich ondernemer, dan staat dat voor mij als een huis. Maar waar trek je, juridisch gezien, nou een scheidslijn? De lijn tussen ontslagbescherming enerzijds en fiscale ondernemersfaciliteiten anderzijds? De lijn tussen het wel of niet afdragen van premies werknemersverzekeringen en pensioenpremies? De commissie-Borstlap adviseert: iedereen is werknemer, tenzij…

Dat klinkt massief maar er blijft een grijs gebied over waar we niet goed raad mee weten. Binnen de RMU zijn we aan het nadenken hoe we binnen dit grijze gebied meer duidelijkheid kunnen creëren. Om zo recht te doen aan de echte ondernemers, maar anderzijds zekerheid te bereiken voor die zzp’ers die hun werk liever in loondienst zouden verrichten. Als u wilt meedenken, houden wij ons aanbevolen voor uw reacties en tips.

De auteur is coördinator arbeidsvoorwaardenbeleid bij de RMU. Reageren? sociaal@refdag.nl