Gereformeerde Kerken vrijgemaakt

De Gereformeerde Kerken vrijgemaakt (GKv) komen voort uit de Afscheiding van 1834, waarbij in heel Nederland groepen mensen de Nederlandse Hervormde Kerk verlieten. Aan het einde van de negentiende eeuw bracht Abraham Kuyper het grootste gedeelte van deze afgescheidenen bijeen in de Gereformeerde Kerken in Nederland (GKN). In 1944 ontstond er in dit kerkverband een scheuring. Op een landelijke vergadering in Den Haag werd op 11 augustus de ”Acta van Vrijmaking en Wederkeering” gepresenteerd. Onder leiding van prof. dr. K. Schilder maakten ongeveer 80.000 kerkleden –bijna 10 procent van het totaal– zich vrij van synodebesluiten die ze on-Bijbels achtten. De bezwaren richtten zich met name tegen door de generale synode bindend opgelegde leeruitspraken –vooral over de verhouding tussen wedergeboorte en doop– en tuchtmaatregelen tegen degenen die deze binding niet accepteerden. Het recht om synodebesluiten niet te aanvaarden (artikel 31 van de kerkorde) werd volgens de bezwaarden miskend. Sindsdien bestonden er twee groepen ”Gereformeerde Kerken”, informeel aangeduid als ”synodaal” en ”vrijgemaakt” of ”onderhoudende artikel 31”.

Er ontstonden tal van vrijgemaakte organisaties, zoals een predikantenopleiding (de Theologische Universiteit Kampen), een krant (het Nederlands Dagblad) en een politieke partij (het Gereformeerd Politiek Verbond).

De visie op de Vrijmaking van 1944 legde de kiem voor een scheuring in de jaren zestig, waaruit de Nederlands Gereformeerde Kerken (NGK) ontstonden. In 1966 verscheen de Open Brief, die het opnam voor een vrijgemaakte predikant die toenadering zocht tot de GKN.

In 1967 ontstond daarover een conflict op de synode. Waren de GKv de ware kerk, op de manier waarop de Nederlandse Geloofsbelijdenis daarover spreekt? Plaatselijke gemeenten scheurden. Vanaf 1967 kwamen bijna 30.000 leden buiten het landelijk kerkverband te staan. Zij vormden samen de NGK. Maar de breuk werd geheeld: de GKv en de NGK fuseerden in 2023 tot de Nederlandse Gereformeerde Kerken.