Een internationaal onderzoeksteam zette alle waarnemingen van 1971-2017 op een rij en publiceerde daarover maandag een artikel in het wetenschappelijke tijdschrift Environmental Research Letters. „We hebben nog nooit zoveel gegevens over de Noordpool bijeengebracht in een enkel artikel”, aldus onderzoeker John Walsh van het International Arctic Research Center (VS).

Wat bleek uit dat onderzoek?

De zomertemperatuur is gemiddeld met 1,8 graden Celsius toegenomen in de periode 1971-2017, de wintertemperatuur met 3,1 graden. In de winter schommelen de temperaturen vaker rond het vriespunt in plaats dat het vriest, waardoor er geregeld regen valt in plaats van sneeuw. Ook wordt er daardoor te weinig zeeijs aangemaakt om de verliezen in de zomer te compenseren.

Welke gevolgen heeft die hogere temperatuur?

De permafrost op Alaska, Groenland en in Siberië zal ontdooien. Omdat veel bomen wortelen in de permafrost, zullen die hun stevige ondergrond verliezen. De onderzoekers verwachten dat bestaande bossen in het gebied hierdoor zullen verdwijnen.

Ongeveer de helft van alle wereldwijde vastgelegde koolstof is opgeslagen in de permafrost. De wetenschappers verwachten dat door het ontdooien van de permafrost enorme hoeveelheden methaangas (CH4) en CO2, sterke broeikasgassen, zullen vrijkomen.

Ook neemt de luchtvochtigheid toe. Het regent en sneeuwt er vaker. De sneeuwlijn komt steeds hoger te liggen, en gletsjers trekken zich terug. Netto verdwijnt er elk jaar 450 kubieke kilometer landijs. In totaal stroomt er daardoor elke seconde 14.000 ton water extra in de oceaan, ruim zes keer de totale afvoer van de Rijn, rekende onderzoeker Bert Wouters van TU Delft en Universiteit Utrecht voor op de NOS. Rivieren voeren daardoor steeds meer smelt- en regenwater af. Het gevolg is steeds meer erosie.

De regio wordt door de stijgende temperaturen groener, planten grijpen hun kans. Er ontstaan nieuwe ecosystemen. Maar door de voordurende afname van zeeijs zullen ook soorten verdwijnen.

Hoe erg is dat allemaal?

De temperatuur in de Noordpoolregio stijgt 2,8 keer sneller dan gemiddeld op het noordelijk halfrond. Dat beïnvloedt weerpatronen in Europa, Noord-Amerika en Azië verregaand. Extreme uitschieters in het weer zullen normaler worden.

De afname van de zeeijsbedekking verstoort de warme golfstroom in de Atlantische Oceaan. Dat maakt met name het West-Europese klimaat instabieler. Het zal er vaker hard stormen, terwijl Noordwest-Europa gemiddeld kouder wordt. De afname van het landijs heeft direct gevolgen voor de zeespiegel: die stijgt.

Klimaatwetenschappers vrezen dat wanneer door het ontdooien van de permafrost nog veel meer CH4 en CO2 in de atmosfeer terecht zullen komen. Hierdoor kan de opwarming van de aarde in een stroomversnelling terecht komen.