Geschiedenis

Expositie: Lucas Gassel is weer thuis in Helmond

Aad van Toor

Aad van Toor
12 June 2020 18:40Gewijzigd op 17 November 2020 07:39
Landschap met het offer van Abraham (1539), door Lucas Gassel (1488-1568/69). beeld Museum Helmond
Landschap met het offer van Abraham (1539), door Lucas Gassel (1488-1568/69). beeld Museum Helmond

Over de 16e-eeuwse Lucas Gassel en zijn landschapsschilderingen is heel wat te vertellen, terwijl er niet veel over hem bekend is. Toch wel iets; om te beginnen dat Gassel (ca. 1488-1568/9) opgroeide in Helmond en 450 jaar geleden in Brussel stierf. Dat hij schilder was van landschappen en dat niet onverdienstelijk deed.

Gassel was „geen Bruegel, wel een vaardige, inventieve en ook trefzekere ambachtsman”, schrijft kunsthistoricus Anna Koopstra, die een boek over de kunstenaar samenstelde. Hoewel kunstcriticus en schrijver Carel van Mander het werk van Gassel in 1604 maar matig vindt. Lucas (die hij Van Helmont noemt) veronachtzaamt „de studie van het figuur, de hoogste uiting van de kunst.” Gassel stelt zich tevreden met het aanbrengen „van eenige kleine geschetste poppetjes in zijn landschappen”, moppert Van Mander. Toch meldt hij nog iets positiefs over Lucas Gassel: „Hij was een vriendelijk, goedhartig man en een aangenaam prater.”

Lucas Gassel is de Jan van Haasteren (inderdaad, van die puzzels) van zijn tijd. Hij schildert landschappen waarin veel gebeurt. Een rijke stoffering heet dat dan; bergen, riviertjes, bomen, planten, bloemen, vogels, paleizen en stadjes bevolkt door talloze figuurtjes. Hoe langer je kijkt, hoe meer je ziet. Vaak zijn het juist Bijbelse taferelen die terugkomen in deze 16e-eeuwse landschappen. De hof van Eden, de vlucht naar Egypte, David en Bathséba, Juda en Thamar. Opvallend is het bijna-offer van Izaäk, die handenwrijvend, schijnbaar blijmoedig zijn lot tegemoet gaat. Een jaar later schildert Gassel de scène nogmaals, waarin Izaäk meer doordrongen lijkt van de ernst van de situatie.

Opvallend in en typerend voor het werk van Gassel is het perspectief. De horizon, het punt waar land en lucht zich vermengen, ligt eindeloos ver weg. Bijna trapsgewijs zijn allerlei Bijbelse en mythologische voorstellingen uitgebeeld. De kunstenaar plaatste zijn scènes in fantasielandschappen, hoewel die de werkelijkheid van die tijd zeker benaderden.

Museum Helmond wist, bij de voorbereiding van een tentoonstelling over Lucas Gassel, de hand te leggen op het, om zo maar te zeggen, minder ernstige exemplaar van Abrahams offer. Om dit schilderstuk heen ontstond een overzichtstentoonstelling van Gassels leven en werk. Tot en met 30 augustus is deze expositie te zien. Het boek van Koopstra –tegelijk catalogus voor de tentoonstelling– biedt een weerslag van recent wetenschappelijk onderzoek naar Gassel. De uitgave zal de komende jaren, misschien decennia, gelden als het standaardwerk over deze schilder. Uit onderzoek bleek dat Gassel waarschijnlijk niet in Helmond maar in Deurne werd geboren. Maar al op jonge leeftijd verhuisde hij naar Helmond en gaf zich uit voor Helmonder. Of was het een Helmonter?

Lucas Gassel van Helmond. Meester van het landschap, Anna Koopstra; uitg. Waanders; 200 blz.; € 27,50.

RD.nl in uw mailbox?

Ontvang onze wekelijkse nieuwsbrief om op de hoogte te blijven.

Hebt u een taalfout gezien? Mail naar redactie@rd.nl

Home

Krant

Media

Puzzels

Meer