De Geboortekerk markeert de plek waar –volgens de christelijke traditie– Christus werd geboren. In 2008 gaf het Palestijnse presidentieel comité opdracht om een wetenschappelijk en internationaal restauratieprogramma voor de Geboortekerk uit te voeren. Dat was hard nodig, want de kerk verkeerde in slechte staat. De Palestijnse Autoriteit gaf de eerste grote donatie. Ook andere landen en particuliere sponsors betaalden mee.

In 2009 schreef het comité een aanbesteding uit voor een wetenschappelijk vooronderzoek. Deze viel toe aan een groep Italiaanse universiteiten en onderzoekscentra. Tenslotte hebben de Italianen veel ervaring in het opknappen van oude monumentale gebouwen. Daarna bood het comité het Italiaanse bedrijf Piacenti en de Community Development Group in Bethlehem een contract voor het herstel van de kerk.

Eerst gingen de restaurateurs aan de slag met het dak en de ramen. Vervolgens restaureerden ze de buitenmuren. Daarna begonnen ze met het herstel van de binnenkant van de kerk. Dit is nog in volle gang.

Voorhal

„De voorhal was bedekt met stucwerk dat zich in slechte staat bevond”, vertelt projectleider ingenieur Afif Tweme. „Dit hebben we verwijderd.”

De deur van de kerk dateert uit de dertiende eeuw. De restaurateurs verwijderden stukken hout, zodat de originele deur weer tevoorschijn kwam. Ze hebben de deur in de originele staat teruggebracht en verstevigd, zodat de bezoekers weer kunnen zien hoe die er vroeger uitzag.

De restaurateurs vernieuwden ook het stucwerk en het houtwerk boven de pilaren. Ze maakten de mozaïeken schoon en repareerden ze. De opdrachtgever vroeg hun ook te onderzoeken of er nog afbeeldingen onder het stucwerk verborgen zaten.

„We wisten dat er nog verborgen mozaïeken konden zijn”, zegt Tweme. „We vonden de afbeelding van een engel. Deze werd waarschijnlijk in 1842 bedekt, toen de kerk opnieuw gestuukt werd. Een deel van het hoofd bleek te ontbreken. We gebruikten speciale mortel en mozaïeksteentjes om de engel te herstellen. Het water dat door het dak lekte in de afgelopen eeuwen was de belangrijkste oorzaak van de schade die ontstond.”

Momenteel ondergaan de pilaren en de vloermozaïeken een opknapbeurt. De kruisvaarders beschilderden 33 van de 50 pilaren. Ze maakten afbeeldingen van heiligen, koningen en de maagd Maria. Met behulp van röntgenstralen en ultraviolette fotografie konden de restaurateurs vaststellen welk materiaal deze kruisvaarders gebruikten. Daardoor kunnen ze de pilaren weer in de oude staat terugbrengen.

Sommige pilaren bleken met zwarte olieverf bedekt. Het was een zwaar karwei om de verf te verwijderen, maar het is gelukt. Daarmee kwam de originele kleur weer tevoorschijn. Het technisch team kwam ook gouddeeltjes op de pilaren tegen. Pelgrims hebben in de afgelopen eeuwen graffiti op de pilaren aangebracht. Wetenschappers documenteren die. Degenen die de kerk herstellen, laten ze onaangeroerd.

Verlichting

De restaurateurs brengen verder rookmelders en nieuwe verlichting aan. De lichtbundels staan gericht op de pilaren en het houtwerk daarboven. Tegelijkertijd moet het licht voldoende zijn om te zorgen dat de pelgrims en geestelijken zonder problemen door de basiliek kunnen wandelen.

De laatste fase van het herstelwerk kan beginnen zodra de financiën daarvoor binnen zijn. Sommige pilaren, vloermozaïeken en de tegels op de grond wachten nog op een opknapbeurt. De vloer is bedekt met stenen die afkomstig zijn uit de buurt. Daaronder bevinden zich de resten van een mozaïekvloer uit de tijd van keizer Constantijn. Deze vloer bestaat uit een kleurrijk tapijt van geometrische vormen, die het schip en de zijbeuken van de kerk bedekken. Kunstenaars legden deze waarschijnlijk al aan het begin van de vijfde eeuw aan.

De restaurateurs zullen een groot deel van het vloermozaïek zichtbaar maken voor het publiek. Bezoekers kunnen zo een meesterwerk uit de vijfde-eeuwse mozaïekkunst zien. Het plan is om eind 2019 het werk af te ronden. De restauratie zal dan ruim 15 miljoen euro gekost hebben.

Een van de oudste kerken ter wereld

De Geboortekerk is een van oudste christelijke kerken. Keizer Constantijn, die regeerde van 306 tot 337, gaf in 327 de opdracht de kerk te bouwen. In 339 was het gebouw klaar. De Samaritanen verwoestten de kerk in de zesde eeuw. Keizer Justinianus bouwde de kerk echter weer op en breidde deze gelijk verder uit.

Sinds de middeleeuwen zijn er enkele gebouwen rond de kerk gebouwd. Ook is een aantal herstelwerkzaamheden uitgevoerd. Vier rijen pilaren verdelen de lange, rechthoekige hal van de kerk. Deze Korinthische pilaren zijn gemaakt van kalksteen, dat gevonden wordt in de mijnen rond Bethlehem. De bouwmeesters gebruikten deze zuilen opnieuw onder keizer Justinianus, die regeerde van 527 tot 565. Britse archeologen zeiden in de jaren dertig van de vorige eeuw dat de kerk van Constantijn waarschijnlijk niet meer dan 36 pilaren heeft gehad. De overige zijn afkomstig uit de tijd van Justinianus.

De Grieks-Orthodoxe Kerk, de franciscanen en de Armeens-Orthodoxe Kerk hebben rechten in of rondom de kerk. De huidige restauratie, die al in 2013 begon, is van historische omvang.