Rachel Held Evans is een Amerikaanse schrijfster, 32 jaar, die regelmatig voor opschudding zorgt in het evangelische wereldje. Ze houdt zich niet aan de ongeschreven regels, theologiseert er lustig op los (met meer of minder succes), stelt alle gevoelige thema’s op een directe manier aan de orde en weet zo met haar blogs en boeken een miljoenenpubliek te bereiken. Haar faam is inmiddels ook tot Europa doorgedrongen: ze heeft sinds enige tijd een column in het Nederlandse opinieblad De Nieuwe Koers.

In haar succesboek ”De deugdzame huisvrouw” doet ze verslag van haar leven als Bijbelse vrouw. Ik vind het een intrigerend project: een jaar lang je haar laten groeien, zelf je kleren maken (terwijl je nog nooit een naaimachine van dichtbij gezien hebt), ingewikkelde maaltijden koken, een „zacht en stil gemoed” ontwikkelen (en bij ruzie boete doen op het dak), onderdanig zijn, buitenshuis je hoofd bedekken, en je man ”heer” noemen (ook al schaamt die man zich elke keer dat het gebeurt).

Om het voor zichzelf haalbaar te houden, hoeft Evans dat niet allemaal tegelijk te doen: elke maand richt ze zich op een van de vrouwelijke deugden, met een aantal bijbehorende actiepunten. De reacties van de schrijfster zijn soms hilarisch, soms herkenbaar, soms inzichtgevend, soms vervreemdend, maar altijd openhartig.

Ze vindt het bijvoorbeeld vreselijk om de straat op te gaan met haar lange rok en haar baretje op het hoofd: „Ik had niet verwacht dat ik zo bang zou zijn voor het oordeel van andere mensen, maar het was wel zo. En ik kon niet anders dan erkennen dat dat kwam doordat ik zélf zo gewend geraakt was aan het vellen van een oordeel over anderen.”

Om dat onderwerp voor zichzelf helderder te krijgen, bezoekt ze een paar amishvrouwen en praat met hen over hun leven. Zo wordt haar eigen verhaal steeds doorspekt met verhalen van andere vrouwen die in soms heel opmerkelijke situaties leven – een orthodoxe Jodin, een vrouw die in een polygaam gezin leeft en dat op grond van de Bijbel verdedigt, de cheffin van een naaiatelier in Bolivia.

Dat alles wordt afgewisseld met dagboekstukjes van de echtgenoot van de schrijfster, die tussen de bedrijven door ook nog haar visie geeft op de geschiedenissen van opvallende vrouwen uit de Bijbel: Eva, Lea, Debora, Martha, Tabitha, enzovoort. Een beetje een rommelig boek is het zodoende wel, een indruk die versterkt wordt door de omslag in cyclaamroze en kanariegeel, met wel vijf verschillende soorten letters en een cartoonachtig plaatje.

Eigenlijk denk ik, ook los van de vormgeving, dat Rachel Held Evans niet heel serieus genomen zal worden in behoudend-christelijke kringen: ze kiest voor niet-traditionele Bijbelexegeses en toepassingen, ze schrijft vrijmoedig over seksualiteit, ze vindt dat vrouwen niet hoeven te zwijgen in de kerk, en ze straalt uit dat het hele christelijke wereldje eens flink opgeschud zou moeten worden. Hier en daar slaat ze ook wel een beetje door, dat heb je met actievoerders.

Maar het zou toch jammer zijn als al die interessante kwesties die zij aan de orde stelt genegeerd zouden worden. Neem het profiel van de ideale christelijke vrouw – dat is iets waar je best verder over na wilt denken. In de Amerikaanse evangelische kringen waarin Rachel Held Evans opgroeide, ziet de ideale vrouw er iets anders uit dan in Nederlandse reformatorische kringen – hét rolmodel is daar de deugdelijke huisvrouw van Spreuken 31.

Vrouwen moeten volgens de schrijfster vreselijk hun best doen om huiselijk te zijn, te koken en te bakken voor alle bijeenkomsten in de kerk, zorgzaam te zijn, de leiding aan mannen te laten, met iedereen mee te leven en vooral: mooi en begeerlijk en beschikbaar te blijven voor hun echtgenoot (overspel door een man wordt bijna gezien als de schuld van de vrouw die niet genoeg aandacht aan haar uiterlijk besteedt).

Ik weet niet in hoeverre dat een al te ongenuanceerd beeld geeft van de situatie. Maar de vraag die Rachel Held Evans impliciet stelt, is herkenbaar: wat doe je als je als vrouw niet zo goed past in dat huiselijke beeld, als je andere talenten gekregen hebt dan koken, naaien en kerkelijke activiteiten organiseren? Ben je dan geen deugdelijke huisvrouw? Of kan de taakomschrijving misschien toch wat breder ingevuld worden – zodat de gedachte van ”je talenten ontwikkelen” niet meteen in botsing hoeft te komen met het beeld van de christelijke vrouw?

Dat leidt tot dieper liggende vragen die dit boek aan zijn lezers stelt. Het begint natuurlijk met: wat is precies een Bijbelgetrouw leven? Dat is een vraag die voor iedere generatie opnieuw belangrijk is, zowel voor mannen als voor vrouwen. Traditie speelt daarbij een grote rol, in elke kerkelijke cultuur, en dat is ook terecht – uiteindelijk kan niemand helemaal zonder traditie in het leven staan.

Maar daaronder ligt nog een andere vraag: wat zijn precies je uitgangspunten bij de uitleg van de Bijbel? Er zijn altijd leesregels die bepalen welke teksten meer of minder letterlijk genomen worden (niemand denkt bijvoorbeeld nog dat menstruerende vrouwen in afzondering moeten verkeren). En ook die leesregels zijn deels gevormd door de traditie en de geschiedenis van de kerk: twintig eeuwen christelijke theologie.

Daarover had ik best wat meer willen horen. Wat Rachel Held Evans nu doet, is: alles in de Bijbel letterlijk proberen te nemen, en dan concluderen dat het zo niet moet, want het gaat niet om wat je doet, maar om hoe je het doet. Maar hoe komt ze bij dergelijke conclusies? Soms lijkt het of ze alleen maar op haar eigen gevoel afgaat, en dat overtuigt niet. Je zou wel willen weten welke (theologische) uitgangspunten en leesregels ze hanteert, en hoe die haar omgang met de Bijbel bepalen. Zulke dingen zijn cruciaal: tenslotte begint een Bijbels leven allereerst met goed lezen.

”De deugdzame huisvrouw. Hoe ik een jaar lang precies volgens de Bijbel leefde”, Rachel Held Evans; uitg. Medema, Heerenveen, 2013; ISBN 978 90 6353 681 7; 384 blz.; € 17,95.