Groothedde: „Dat bijna alle kerken na de verschrikkingen van de Holocaust en het wonder van de staat Israël, in 1948, officieel afstand namen van de vervangingstheologie en oog kregen voor Israël, is mooi, maar er is meer nodig. Net zoals de Reformatie riep om een Nadere Reformatie, zo is een Nadere Israël-Reformatie hoogstnodig.”

Tijdens het door het CIS en uitgeverij De Banier georganiseerde symposium presenteerde Evert Barten, uitgever bij De Banier, het boek ”Met het oog op Israël”. Hij overhandigde dit aan twee aanwezige auteurs: dr. M. J. Paul en dr. M. van Campen. Barten zei blij te zijn met de verschijning ervan, ook omdat in 2023 het 75-jarig bestaan van de staat Israël wordt gevierd. In verband daarmee verschijnt bij De Banier een herdruk van het boek van ds. P. den Butter ”Volk tussen eeuwigheid en eenzaamheid” en het jeugdboek van M. Kanis ”Naar Erets Jisraeel” – in een nieuw jasje, onder de titel ”Strijd in Palestina”.

Zwarte mist

Drs. Groothedde, die voor het CIS in Jeruzalem woont en werkt, wees in zijn lezing op het belang van betrokkenheid van christenen bij Israël en het jodendom. „De aandacht voor Israël neemt af. Bij vele theologische opleidingen wordt de judaïca, de studie van het jodendom, makkelijk afgeschaft. Wordt de Bijbel niet meer in verbondenheid met Israël gelezen, dan doemt de zwarte mist van de vervangingstheologie weer op, met alle bekende kwalijke gevolgen van dien.”

In een vurig pleidooi riep hij op tot een Bijbels-gefundeerde betrokkenheid op Israël. „Deze herleefde Israëlvisie moet als een soort Nadere Israël-Reformatie niet enkel een zaak van het hoofd zijn, maar ook van het hart, existentieel én Bijbels gegrond. Want christenen moeten niet denken dat zij zonder Israël kunnen. De band met Israël staat niet los van het Bijbellezen en de omgang met de Heere. Israël is zogezegd een derde sacrament, omdat daar Gods trouw zichtbaar en tastbaar wordt. Zicht op Israël betekent ook verwondering over Gods genade.” Nog iets, zei Groothedde: „Denk niet zwart-wit. Zoek in alle eerlijkheid, met een open houding, de echte ontmoeting met medestanders als andersdenkenden, zoals Palestijnen.”

Heikel punt

Dr. Van Campen, die voor ”Met het oog op Israël” een historisch overzicht schreef, legde uit dat de visie op Israël in de kerkgeschiedenis altijd een heikel punt is geweest en altijd omstreden zal blijven. De vervangingstheologie was vanaf de tweede tot de zestiende eeuw heersend in de kerk.

Dr. Van Campen prees de reformatoren uit Straatsburg, Martin Bucer en Petrus Martyr Vermigli, die de puriteinen beïnvloed hadden met hun visies op het concrete herstel van Israël. Wat betreft de visie op Israël vormt de Afscheiding volgens hem een triest dieptepunt. Binnen de Afscheiding was er echter ook een uitzondering: ds. H. P. Scholte, die als bewonderaar van J. N. Darby een uitgesproken Israëlvisie had: hij was zelfs een prechiliast.

Medeauteur dr. Paul, hoogleraar Oude Testament aan de ETF Leuven, opende het symposium met een overdenking over de gelijkenis van de landbouwers uit Mattheüs 21:33-44. Volgens dr. Paul wordt deze gelijkenis ten onrechte wel gebruikt als steun voor de vervangingsgedachte. De wijngaard –waarmee Israël is bedoeld– blijft Gods wijngaard, maar die krijgt andere pachters of leidslieden, die wel vruchten voortbrengen.

Sint-Joriskerk

Tijdens het gesprek met de auteurs onder leiding van CIS-directeur Joan Bonhof vroeg een aanwezige uit Amersfoort aan Groothedde: „Als u een Israël-Reformatie nodig vindt, dan zou u net als Luther een aantal stellingen op een deur moeten spijkeren. Heeft u een idee op welke deur?” „Goed idee”, zei Groothedde. „Misschien aan de deur van de Heilige Grafkerk in Jeruzalem? Of is de deur van de Sint-Joriskerk in Amersfoort geschikt? In ieder geval zal het wel wat losmaken en tegenstand oproepen.”