Universitair docent omgevingsrecht Ralph Frins van de Radboud Universiteit in Nijmegen en hoogleraar bestuursrecht Kars de Graaf van de Rijksuniversiteit Groningen voorzien grote gevolgen voor de bouw. De overheid had haar huiswerk beter moeten doen, vindt Frins.

De vrijstelling zorgt ervoor dat voor de bouw, aanleg en sloop van onder meer woningen, energieprojecten en wegen geen natuurvergunning nodig is. „Als de Raad van State deze vrijstelling van tafel haalt, is het niet zo dat heel de bouw ineens stilligt”, legt Frins uit, „maar het betekent wel dat bij alle bouwprojecten weer een stikstofberekening gemaakt moet worden.” Als een bouwproject leidt tot extra stikstofneerslag in een beschermd en overbelast natuurgebied, is dat een probleem.

Voor de vrijstelling is niet onderzocht welke ecologische gevolgen die kan hebben, vertelt Frins. Bovendien stelt de overheid dat de stikstofuitstoot die vrijkomt bij de bouw of aanleg losstaat van de stikstofuitstoot als het project eenmaal in gebruik is genomen. „Dat deugt niet”, zegt Frins. „De Raad van State oordeelt steevast dat voor het onlosmakelijke geheel één beoordeling moet worden gemaakt, en zo nodig een natuurvergunning moet worden verleend.”

Bij de hoogste algemene bestuursrechter gaat het woensdag concreet om de bouwvrijstelling van het megaproject Porthos. Het project moet uiteindelijk dienen om CO2 van de industrie in de Rotterdamse haven op te slaan in een leeg gasveld. Mobilisation for the Environment (MOB) wijst erop dat het project zorgt voor stikstofneerslag in beschermde natuurgebieden. De vrijstelling klopt volgens de milieuclub juridisch gezien niet.

Als de bouwvrijstelling wordt geschrapt, moet alles weer apart beoordeeld worden. Mogelijk worden dan meer handhavingsverzoeken ingediend bij de provincies tegen bouwprojecten dichtbij natuurgebieden. Er zijn dan verschillende mogelijkheden voor zo’n bouwproject. Zo kan stikstofuitstoot gecompenseerd worden als die uitstoot ergens anders weggehaald wordt. In sommige gevallen kunnen projecten ook doorgaan als ze van groot maatschappelijk belang zijn, als er geen alternatieven voor zijn en als er compenserende maatregelen worden getroffen om de natuur te beschermen.

Volgens De Graaf hebben bouwprojecten ver van beschermde natuurgebieden minder te vrezen. Alleen voor stikstofuitstoot dichtbij natuurgebieden met een mogelijk negatief effect op de natuur is namelijk een vergunning nodig.

Als de Raad van State de bouwvrijstelling inderdaad verwerpt, is dat volgens Frins „zuur voor de bouw, maar als jurist zie ik dat het niet klopt”. Beide experts wijzen erop dat het in dit geval gaat om een project om klimaatverandering tegen te gaan. „Die transitie is hard nodig, dat maakt het lastig”, aldus De Graaf. Enkele milieuorganisaties zijn echter minder te spreken over Porthos vanwege de hoge subsidie die toekomstige gebruikers zoals Shell en Exxon ervoor kregen.