Een onderbelicht thema, vindt de predikant van de gereformeerde gemeente in Dordrecht. „Ik denk dat daar in het kerkelijke leven veel te weinig gebruik van wordt gemaakt.”

Ds. Zondag spreekt dinsdag op het symposium ”Spanningsvelden in en rond de kerk” in Apeldoorn over „frontale botsingen” in het kerkelijk leven. „Als conflicten niet tijdig worden opgelost, kan de schade groot zijn. De Naam van de Heere is ermee gemoeid. Ook kan er veel persoonlijk leed worden opgelopen. Daarom moeten botsingen zoveel mogelijk worden voorkomen. En als ze er wel zijn, moet er adequaat worden opgetreden.”

De Theologische Universiteit Apeldoorn (TUA) organiseert het congres in samenwerking met de Reformatorische Maatschappelijke Unie (RMU). Ds. Zondag heeft een bijzondere leerstoel aan de TUA, met de naam ”kerk, recht en samenleving”, uitgaande van de RMU.

Wat zijn voorbeelden van „frontale botsingen” in het kerkelijk leven?

„Als er een nieuw kerkgebouw moet komen, komt er vaak een bouwcommissie die het proces begeleidt. Wanneer een predikant zich vervolgens overal mee bemoeit, dan is er sprake van een spanningsveld. Een ander voorbeeld is als een gemeentelid van mening is dat een predikant anders moet gaan preken. Als deze kwestie bij de kerkenraad komt, zijn er misschien wel broeders die de kritiek van het gemeentelid delen. De predikant kan zich niet meer breed gesteund voelen en reactionair gaan preken.”

In hoeverre komen zulke botsingen meer voor dan een aantal decennia geleden?

„Dat verschilt sterk per gemeente. In een gemeente waar mensen nogal mondig zijn, zullen verschillen van inzicht sneller bekend zijn. Een voordeel daarvan is dat daardoor het vuurtje mogelijk nog klein is en bijtijds kan worden geblust. In een gemeente waar het niet de gewoonte is om openlijk kritiek te geven, kan er meer onderhuidse irritatie zijn. Maar op een gegeven moment kan de zaak ontploffen en dan is er vaak weinig meer te redden.

Ik denk wel dat in veel gemeenten tegenwoordig meer bereidheid is om eigen standpunten te relativeren. Onze communicatiemogelijkheden leiden ertoe dat mensen snel weten hoe anderen ergens over denken. Dat kan leiden tot een zekere mildheid en zelfrelativering.”

In hoeverre zijn spanningsvelden in de kerkelijke gemeente ingewikkelder dan in het maatschappelijke leven?

„In de kerk zijn conflicten op een andere manier lastig. In een onderneming of organisatie heb je duidelijkere afgebakende domeinen voor wat betreft het dragen van verantwoordelijkheid. Een raad van toezicht, een bestuur, een managementteam, een ondernemingsraad en mogelijk ook een cliëntenraad. Mensen accepteren dan sneller een beslissing die wordt genomen op het hoogste niveau. In de kerk ligt dat wat anders. De kerkenraad is alles tegelijk: van bestuurder tot uitvoerder. Daarnaast kan een predikant menen dat hij overal zeggenschap over en in heeft, variërend van het orgelspel van de organist tot de temperatuur in de kerk. Wie zo denkt, maakt het zichzelf niet gemakkelijk en anderen nog minder. Om die reden zal ik nooit in een bouwcommissie gaan zitten.”

Wat is een juiste handelswijze in een conflict?

„De rechte weg begint altijd met de dialoog. Allereerst een gesprek onder vier ogen en pas in een later stadium in een bredere bespreking. Ook kan het verstandig zijn een mediator in te schakelen. Hij kan beide partijen in de spiegel laten kijken. Ook kan een mediator wijzen op verkeerde veronderstellingen. Mocht dit alles niet helpen, dan moet worden gewezen op de kerkelijke rechtsgang. Is iemand het niet eens met het besluit van de kerkenraad, dan kan de zaak bij de classis aanhangig worden gemaakt.”

Hoe verhoudt de realiteit van conflicten zich tot de kerk als plaats van liefde?

„Niet voor niets benadrukte Jezus steeds het liefdesgebod. De grondregel voor een ieder is dienen, zoals Hij gediend heeft. Dat betekent beslist niet dat alles moet worden geslikt. Jezus was scherp tegen de farizeeërs én tegen de discipelen, toen zij de kinderen bij Hem vandaan hielden. Maar alles moet wel met liefde gebeuren. Daarbij moeten wij bereid zijn om soms ongelijk te krijgen als het gaat om niet principiële zaken. En ik haast mij erbij te zeggen dat wij niet te snel moeten roepen: dit is principieel.”