Prins Joachim en zijn vrouw, prinses Marie, ontbreken dinsdag bij de opening van het nieuwe zittingsjaar van Folketing, het Deense parlement. Dat ze afwezig zouden zijn op de Deense ‘Prinsjesdag’ was al langer bekend, maar is na de gebeurtenissen van afgelopen week een zegen voor koningin Margrethe en de regering van premier Mette Frederiksen. Joachim en Marie, die in Parijs wonen en werken, zouden anders alle aandacht naar zich toe hebben getrokken.

Koningin Margrethe (82) overrompelde vriend en vijand, en niet in de laatste plaats haar jongste zoon prins Joachim (53) en zijn gezin, met de mededeling dat ze per 1 januari de titels van haar kleinkinderen Nikolai (23), Felix (20), Henrik (13) en Athena (10) schrapt. Ze zijn dan niet langer prins of prinses, maar ‘slechts’ graaf of gravin van Monpezat, een in 2008 door de koningin als eerbetoon aan haar man prins Henrik ingestelde titel. De vier zijn ook geen ”hoogheid” meer, maar slechts excellenties, het predicaat van een minister of ambassadeur.

Geen beperkingen

„Het is een overweging die ik al heel lang heb, en ik denk dat het goed voor hen zal zijn in hun toekomst, en dat is de reden”, verklaarde Margrethe toen Deense media haar om een nadere toelichting vroegen.

Volgens de verklaring sluit het besluit aan bij soortgelijke aanpassingen die andere koningshuizen de afgelopen jaren op verschillende manieren hebben doorgevoerd. Margrethe wil voor haar kleinkinderen de beperkingen wegnemen die een nauwe betrokkenheid bij het Koninklijk Huis met zich meebrengt. Wel blijven ze alle vier in de lijn van troonopvolging.

Gekwetst

Uit de reacties van prins Joachim, zijn ex-vrouw gravin Alexandra en oudste zoon prins Nikolai bleek dat de koningin haar besluit binnen de familie niet of nauwelijks had toegelicht of aangekondigd. „Ik kreeg het vijf dagen eerder te horen”, aldus een duidelijk aangeslagen Joachim bij de ambassade in Parijs. In mei van dit jaar had zijn moeder wel over haar plannen verteld, maar dat klonk toen als toekomstmuziek en Joachim had de indruk dat hij erover kon meepraten. Dat pakte anders uit. „Het is nooit leuk om te zien dat je kinderen zo gekwetst worden. Ze bevinden zich in een situatie die ze niet begrijpen”, aldus Joachim. „Ik ben heel erg overstuur nu ik zie dat ze verdrietig zijn en niet begrijpen wat er over hen wordt besloten.”

Toen hem werd gevraagd of het ontnemen van de titel van prins en prinses aan zijn kinderen zijn relatie met zijn moeder zou veranderen, antwoordde hij: „Ik denk niet dat ik daarover hoef uit te weiden.”

Alexandra

Zijn eerste vrouw Alexandra, moeder van Nikolai en Felix, zei dat iedereen in de war was door de beslissing. „We zijn bedroefd en in shock. Dit komt als een donderslag bij heldere hemel. De kinderen voelen zich verstoten. Ze kunnen niet begrijpen waarom hun identiteit hun wordt afgenomen.”

Het argument van koningin Margrethe dat de kinderen nu een vrijer leven kunnen leiden, vond ze onzin. „Ze zullen nooit een normaal leven hebben. Als ze iets heel doms doen, zal het altijd averechts werken op het gezin.”

Haar zoon Nikolai bekende geschokt te zijn „door dit besluit en over hoe snel het eigenlijk is gegaan. Ik ben er erg over in de war waarom het zo moet gebeuren.” Met zijn grootmoeder had hij niet gesproken.

Toekomstbestendig

Het hof probeerde de gemoederen te sussen. „We begrijpen dat er op dit moment veel emoties in het spel zijn, maar we hopen dat de wens van de koningin om het koningshuis toekomstbestendig te maken wordt gerespecteerd”, zei de woordvoerder van Margrethe.

Ook kroonprinses Mary vroeg om begrip. „Ik snap dat het een moeilijke beslissing was om te nemen en dat het moeilijk was om te horen. Verandering kan moeilijk zijn en pijn doen. Maar dat wil niet zeggen dat het besluit niet juist is. Wij zullen ook naar de titels van onze kinderen kijken als het moment daar is.”

Uitkering

Op sociale media echter waren de meningen overwegend negatief. De meeste Denen vroegen zich af waarom de koningin uitgerekend nu de titels, die de kinderen heel hun leven hebben gehad, moest afnemen. Daar had ze ook tot een volgende generatie mee kunnen wachten of, zoals gravin Alexandra (58) –die zelf haar titel prinses verloor toen ze na de scheiding hertrouwde– opperde, bij hun huwelijk. „Dat was toch al de bedoeling. Waarom niet wachten tot die dag, zodat de titels worden verwijderd op een dag vol geluk?”

Koningin Margrethe is in elk geval laat tot het inzicht gekomen dat het aantal prinsen en prinsessen moet worden beperkt. Vooralsnog houden alleen de vier kinderen van het kroonprinselijk paar hun titel, maar zoals kroonprinses Mary al aangaf, kan dat in de toekomst ook veranderen.

Margrethe had in mei 2016 al aangegeven dat alleen erfprins Christian (16) –na zijn vader kroonprins Frederik (54) tweede in lijn van troonopvolging– in aanmerking zou komen voor een apanage, een uitkering van de staat. Alle anderen zouden zelf hun geld moeten verdienen. Nikolai doet dat bijvoorbeeld al met een bijbaan als model.

Graaf of gravin

Koningin Beatrix voorkwam deze problemen ruim twintig jaar geleden al, door af te spreken dat de kinderen van jongste zoon prins Constantijn, die in 2001 trouwde, geen prins of prinses zouden worden maar graaf of gravin. Met soortgelijke motivering die Margrethe nu aanhaalt.

In België en Zweden duurde het langer alvorens een halt werd toegeroepen aan het almaar groeiende aantal prinsen en prinsessen, juist omdat er voor hen binnen het ‘koninklijk bedrijf’ geen werk is. Koning Filip bepaalde in 2015 dat alleen nog zijn afstammelingen de titel prins of prinses ”van België” kunnen doorgeven aan hun kinderen. Dat gold niet langer voor het kroost van zus prinses Astrid en broer prins Laurent. Zij en hun kinderen hielden echter zelf wel hun titels, omdat de maatregel niet met terugwerkende kracht werkte.

Geen taken

De Zweedse koning Carl Gustaf deed in 2019 iets soortgelijks voor de in totaal vijf kinderen van zijn zoon prins Carl Philip en dochter prinses Madeleine. Deze kleinkinderen –Alexander, Gabriel, Leonore, Nicolas en Adrienne– bleven prins of prinses en hertog of hertogin, maar verloren het predicaat ”koninklijke hoogheid”. „Van hen zal in de toekomst ook niet worden verwacht dat ze taken voor het staatshoofd zullen vervullen.”

Madeleine verwelkomde het besluit. Volgens haar gaf het „haar kinderen een grotere kans om hun eigen leven vorm te geven.”

In Noorwegen had koning Harald al met­een bij de geboorte van prins Sverre Magnus (16) een onderscheid gemaakt met diens oudere zus en toekomstig troonopvolgster prinses Ingrid Alexandra. Hij werd slechts hoogheid en zij koninklijke hoogheid.

Haralds dochter Märtha Louise is nog wel prinses, maar heeft geen predicaat meer. In de Noorse media wordt na de opzienbarende maatregel van koningin Margrethe openlijk gespeculeerd dat koning Harald zijn dochter ook de prinsessentitel zal afnemen wanneer ze huwt met de omstreden Amerikaanse sjamaan Durek Verrett. Dat zou Märtha Louise meer vrijheid geven en het koningshuis een boel kopzorgen minder, omdat ze dan beiden duidelijk op afstand staan.