Dat zei prof. dr. Miranda Klaver donderdagmiddag bij de aanvaarding van het ambt van hoogleraar antropologie van religie, met speciale aandacht voor charismatisch christendom, aan de Vrije Universiteit Amsterdam. „De steun van charismatische christenen (christenen die veel nadruk leggen op de gaven van de Heilige Geest, red.) voor Donald Trump in de Verenigde Staten, Bolsenaro in Brazilië en tot voor kort Duterte in de Filippijnen, wijst op een toenemende politieke betekenis van charismatische christenen in verschillende delen van de wereld”, stelde Klaver tijdens haar inauguratie.

Dat charismatische christenen ook in Nederland actief zijn in het publieke domein toonde zij aan door te wijzen op grote gebeds- en aanbiddingsbijeenkomsten die de afgelopen drie jaar in juli gehouden werden op het Malieveld in Den Haag. „Twee uur lang werd gezongen en gebeden voor opwekking. (…) De locatie was bewust gekozen: dicht bij het centrum van de politieke macht, maar ook als ”opwekkingsgrond”, refererend aan de wonderen die daar gebeurden tijdens de massabijeenkomsten met opwekkingsprediker T. L. Osborn in 1958.”

Over wat nu precies onder charismatisch christendom verstaan moet worden, bestaat veel verwarring, stelde Klaver tijdens haar inaugurale rede getiteld: ”Verlangen naar een hemel op aarde? De verbeelding van het charismatisch christendom.” Het gaat in elk geval om een „vitale en wereldwijd groeiende beweging van kerken en groepen” die veel aandacht heeft voor „de gaven van de Geest, zoals het spreken in tongen, profetie en goddelijke genezing”, zei de hoogleraar. „Leiders hebben er vaak een hoge status.”

Vier typen

Klaver onderscheidt in de westerse wereld vier typen van charismatisch christendom. De eerste is de beweging van Bethel, in 1952 ontstaan in Redding, in Californië (VS). Kenmerkend voor Bethel is „een verlangen naar de tijd waarin Jezus op aarde was, mensen genas en bevrijdde.” Deze beweging gaat ervan uit dat „gelovigen, door de Geest, over dezelfde kracht beschikken als Jezus.” Zij moeten en kunnen de samenleving transformeren en organiseren daartoe gebedsbijeenkomsten, onder meer bij het Capitool. Ook geloven zij dat „de verspreiding van het Koninkrijk van God samenvalt met het herstel van Amerika als christelijke natie.”

Een tweede type charismatisch christendom is te vinden bij de beweging van Hillsong, in 1983 ontstaan in Sidney, in Australië. Hier is sprake van „een eigentijds en ‘cool’ christendom”, waarvan de pastors „als celebrities foto’s van hun privéleven delen”, terwijl „de interieurs van hun huizen, plaatjes van verre reizen en de sportschool een lifestyle van succes en het goede leven verbeelden.” Bij hen ligt de nadruk op „zelfontwikkeling, ondernemerschap, hard werken en wilskracht. Als gelovigen hun talenten inzetten, zal God dat bekrachtigen en zegenen.” Hier klinken de neoliberale waarden van consumentisme, zelfontplooiing en autonomie sterk door, aldus Klaver.

Accu

Het derde type dat zij onderscheidt, zijn de gevestigde, begin twintigste eeuw ontstane Pinksterkerken. Voor hen zijn, geïnspireerd door Handelingen 2, verhalen over massale bekeringen, bijzondere genezingen en leiders met een bijzondere bediening belangrijk. Zij zijn sterk gericht op opwekkingen en laten zich, aldus de hoogleraar, „beter vergelijken met een accu die telkens opnieuw geladen moet worden, dan met een energiecentrale.”

Tot slot zijn daar de charismatische vernieuwingsbewegingen bínnen de kerken. Hun motto is niet zozeer opwekking, maar vernieuwing. In Nederland zijn, als het hierom gaat, bijvoorbeeld de Charismatische Werkgemeenschap in Nederland (CWN), opgericht in 1974, actief, alsook sinds 2003 de vernieuwingsbeweging New Wine. Die laatste beweging ontstond eind jaren tachtig van de vorige eeuw vanuit de Anglicaanse kerk in Engeland en startte in Nederland vanuit de Nederlands gereformeerde kerk in Houten. „Kenmerkend voor hen is de oriëntatie op de ”theologie van het Koninkrijk”, afkomstig van John Wimber.”

Prof. Klaver, die de eerste is die de leerstoel Antropologie van Religie bezet, wil de vier typen charismatisch christendom de komende jaren nader bestuderen. Ze wil dat doen vanuit de invalshoek die de filosoof Charles Tayler ooit aanreikte. Hij zag mensen niet zozeer als rationele, denkende wezens, maar meer als personen die ten diepste gedreven worden door verlangens. Op vergelijkbare wijze ziet Klaver religie niet primair als een set ideeën of leerstellingen, maar als „een regiem van verlangen en verbeelding.”

In haar onderzoek wil zij zich bovendien richten op „de mediatisering van religie.” In het gebruik van nieuwe media zoals livestreams en online cursussen „loopt het merendeel van de charismatische groepen, vanwege hun sterke missionaire drive, voorop” in de religieuze wereld, ziet Klaver.