Hoogsensitieve mensen (hsp’ers) ervaren de wereld om zich heen op een intensere manier dan gebruikelijk. Geluiden, geuren en gesprekken komen bij hen veel feller binnen dan bij anderen. Zij kunnen daardoor overprikkeld raken. Wat kunnen zij daaraan doen?
Ze hebben geen filter in de hersenen die informatie sorteert op hoofd- en bijzaken, op belangrijk en niet belangrijk. Dat zorgt er ook voor dat hooggevoelige mensen informatie op een andere manier verwerken en een andere logica hebben dan gangbaar is. Een hsp’er functioneert pas optimaal wanneer hij de ruimte heeft om zijn eigen tempo aan te houden. Anders loopt de emmer al snel over.
Hoogsensitiviteit is een relatief nieuwe term, maar geen nieuw verschijnsel. Het Amerikaanse psychologenechtpaar Elaine en Art Aron publiceerde twintig jaar geleden het eerste artikel hierover. Het gaat niet om een ziekte of stoornis, maar om een aangeboren eigenschap die bij 15 tot 20 procent van de bevolking voorkomt. Hoogsensitiviteit maakt mensen gevoelig voor prikkels van binnenuit (gevoelens en gedachten) en van buitenaf (geluiden, geuren, licht, bewegingen, kleuren, vormen, smaken, enzovoort). Zij nemen bijvoorbeeld stemmingen of lichaamstaal veel intenser waar dan anderen. Het gevolg is dat ze zich vaak onbegrepen voelen, zich terugtrekken in hun eigen wereld en in een isolement raken.
Kenmerken
Het is niet altijd gemakkelijk om hsp’ers te herkennen. Velen van hen zijn het zich niet bewust dat ze deze eigenschap hebben. Volgens het echtpaar Aron is hun belangrijkste kenmerk de diepte van hun verwerking. Ze nemen meer informatie uit hun omgeving op dan anderen en analyseren deze dieper (vaak onbewust).
Hsp’ers hebben niet allen dezelfde eigenschappen. Niettemin komen de volgende kenmerken vaak bij hen voor:
Ze zijn zeer opmerkzaam en nemen meer dan anderen details en non-verbale communicatie waar.
Ze hebben meer tijd nodig om een besluit te nemen.
Met veranderingen omgaan vergt meer tijd van hen.
Hun zintuigen worden sneller geprikkeld.
Ze kunnen slecht tegen drukte en lawaai, houden van rust en stilte.
Voor de sfeer in een groep zijn ze erg gevoelig.
Ze ervaren sterk de stemmingen van anderen en worden hierdoor beïnvloed.
In hun verlangen om anderen te helpen, vergeten ze soms zichzelf.
Door stressgevoeligheid presteren ze minder goed onder druk of wanneer ze geobserveerd worden.
Om in balans te kunnen blijven, hebben ze veel rust, orde en regelmaat nodig.
De overprikkeling kan kortdurig of langdurig zijn. Na een hectische werkweek of een vermoeiende reis is het verschijnsel vaak van korte duur. Bij langdurige overprikkeling heeft een hsp’er gedurende lange tijd stelselmatig te veel prikkels te verduren gehad. Daardoor is zijn hele systeem overbelast geraakt. Met bijvoorbeeld burn-outklachten, angstaanvallen, chronische vermoeidheid, depressie, stemmingswisselingen of verslavingsproblematiek als gevolg.
Behandeling
Hoogsensitiviteit is aangeboren, maar je kunt er wel mee leren leven. Belangrijk is dat een hsp’er zijn levenswijze aanpast op de aandoening. Dus relatief vaak rust nemen en de stilte of de natuur opzoeken en zo overprikkeling beperken. Hij heeft praktische handvatten nodig om vermoeidheid, piekeren en malen tegen te gaan, om te zorgen voor een goede dagelijkse planning en structuur en om zijn grenzen duidelijk aan te geven. Een paar tips:
Stel zowel een bedtijd- als een ochtendroutine in. Zet minstens een uur of twee voor het slapengaan alle elektronische apparatuur uit en doe kalmerende activiteiten, zoals het lezen van een ontspannend boek.Identificeer je triggers.
Ga na welke prikkels ongemak veroorzaken.
Plan vooruit. Buitenshuis eten kun je het beste doen op een doordeweekse dag en vroeg in de avond.
Onderzoek bestaande stres- soren en oplossingen daarvoor. Heb je een stressvolle baan, overweeg dan waarom je blijft en sta open voor alle opties.
Denk aan je gaven. Het geeft niet wanneer je niet in de achtbaan kunt, omdat die te veel prikkels oplevert. Hoogsensitieve mensen hebben vaak als positieve eigenschappen dat ze creatief, gewetensvol en loyaal zijn.
Doe ontspannende oefeningen. Als je van sporten in de sportschool houdt, kies dan een faciliteit die niet zo lawaaierig is of draag een headset. Je kunt ook gaan wandelen of fietsen.
Spreek je uit. Mensen die niet hoogsensitief zijn, hebben het niet in de gaten wanneer ze harde geluiden maken, sterk geuren of voor andere hinderlijke prikkels zorgen. Zeg het gewoon, maar wel tactisch, als een ander een ”schurende” persoonlijkheid heeft.
Zoek een vertrouwenspersoon of, als dit niet lukt, professionele hulp.
De auteur is relatietherapeut. Meer informatie: ”Het hoogsensitieve brein”, door Esther Bergsma; ”Hoogsensitieve personen”, door Elaine N. Aron); hspvlaanderen.be
