Na de laatste controlepost wacht het slagveld. Open velden met loopgraven strekken zich uit, zwarte rookwolken van beschietingen tussen het Oekraïense en Russische leger stijgen op, twee Oekraïense legerhelikopters scheren over de verlaten weg ten zuiden van de Oekraïense stad Mykolajiv. De toegang tot een van de dorpjes, waar Oekraïense militairen verblijven, is afgesloten. Twee soldaten sturen onze auto terug. Het is er te gevaarlijk. Hier in het zuiden van Oekraïne wordt dagelijks gevochten.

Een dorp tien minuten verderop blijkt veilig genoeg om te bezoeken. Een inwoner schoffelt op zijn gemakje in de moestuin. Een hobbelige landweg leidt naar een medische post van het Oekraïense leger, verscholen tussen bomen. Om de posities van het leger niet bekend te maken, blijft de naam van de twee dorpjes, gelegen tegen de frontlijn, geheim.

Geïsoleerd

De Russische krijgsmacht nam deze twee dorpen in, nadat ze op 24 februari Oekraïne was binnengevallen. Daarna stoomden de Russen door naar Mykolajiv, nadat de havenstad Cherson was veroverd. In maart en april wisten de Oekraïense strijdkrachten de Russen weg te drijven van Mykolajiv en de dorpen ten zuiden ervan te bevrijden. Oekraïne duwde aan het zuidelijke front de Russen tientallen kilometers terug. Nu heeft het zijn zinnen gezet op de herovering van Cherson.

Sinds het begin van de zomer wordt er gesproken over een Oekraïens tegenoffensief in het zuiden, gevoed door de uitspraken van minister Oleksii Reznikov van Defensie in de Britse krant The Times vorige maand. Volgens hem heeft president Volodimir Zelenski de opdracht gegeven de bezette kustgebieden te bevrijden.

Als inleidende beschietingen bombardeerde Oekraïne met Himars, geavanceerde Amerikaanse raketsystemen, Russische wapenopslagplaatsen in het zuiden. Met Himars maakte Oekraïne de Antonivski-brug bij Cherson onklaar. De havenstad ligt op de noordelijke oever van de rivier Dnjepr. Zonder de Antonivski-brug raakt de Russische kijgsmacht in Cherson verder geïsoleerd van de rest van de door Rusland bezette gebieden. Via de Antonivski-brug bevoorraadt Rusland de troepen in de havenstad. Met een omweg is de stad nog wel te bereiken. Maar langere Russische aanvoerlijnen zijn kwetsbaar voor Oekraïense aanvallen. Met pontonbruggen hoopt Rusland de bevoorrading te volbrengen.

Rond de twee dorpen ten zuiden van Mykolajiv valt niets te merken van een mogelijk tegenoffensief. Nergens konvooien met soldaten of colonnes tanks. Alleen het geluid van de artilleriebeschietingen dreunt door tot de medische post. Van hieruit gaan de medici naar het front om de gewonde soldaten op te halen. Bij de medische post worden ze gestabiliseerd en opgehaald door een ambulance die ze brengt naar een ziekenhuis.

Loopgravenoorlog

De medische post heeft het rustig. Binnen ruikt het naar eten. Er staan bedden, rugzakken, helmen. Kalasjnikovs hangen aan een kapstok. In de afgelopen vijf dagen behandelde de post drie gewonden, vertelt arts Serhii Zajtsjev (28) binnen in wat hij de apotheek noemt, een kamer met kasten vol verband en medicijnen.

Sinds de komst van de nieuwe wapens als de Himars wordt er minder gevochten in het zuiden, meent Zajtsjev in zijn groene legerkleding. Nadat Oekraïne het zuiden deels wist te bevrijden, hebben beide legers hun posities ingenomen. Het slagveld hier ontpopt zich als een loopgravenoorlog in de Eerste Wereldoorlog.

Met het tegenoffensief lijkt Oekraïne Rusland te willen raken op zijn zwakke plek, in het zuiden. Het front verschilt hier van dat in de Oost-Oekraïense regio de Donbas. Daar wint Rusland beetje bij beetje terrein en heeft het sinds 2014, toen het een deel van de Donbas innam, zich kunnen voorbereiden op de huidige oorlog. Maar de Russische krijgsmacht kan niet overal tegelijk zijn, is minder sterk aanwezig in het zuiden en moet zich hier invechten, want ze heeft in het zuiden geen sterke basis, zoals wel het geval is in het oosten. Als antwoord op een Oekraïens tegenoffensief versterkt Rusland de troepen in het zuiden.

Tegenoffensief

Een groot verschil met het oosten is de mentaliteit in het zuiden van Oekraïne, denkt Zajtsjev buiten aan tafel. „Daar is het al acht jaar oorlog. Mensen hier weten wat het betekent als de Russen komen. Het leven in de deels al bezette Donbas is er niet beter op geworden. Rusland brengt dood, bloed en verdriet.”

De burgers in het zuiden, zegt Zajtsjev vol trots, stonden op tegen de Russen. Bewapend namen ze deel aan de bevrijding van het gebied onder Mykolajiv. „Ze dachten dat we slappelingen waren en dat hier iedereen van Rusland zou houden. Nou, mooi niet.”

Het geplande tegenoffensief heeft baat bij de Oekraïense partizanenstrijd in de door Rusland bezette zuidelijke gebieden. In Cherson werd een bestuurder vermoord, in Nova Kachovka vloog een Russisch wapendepot de lucht in. Zajtsjev: „De partizanen weten wie er samenwerken met Rusland en geven de locaties van de wapendepots door aan de Oekraïense krijgsmacht.”

Verpleger Oleksandr Galkin (43) is aangeschoven aan tafel bij Zajtsjev: „Hoe meer dode bestuurders, hoe beter. Dat maakt dat niemand deze gebieden durft te besturen namens Rusland.”

Als de herovering van de kustgebieden lukt, heeft Oekraïne een bredere toegang tot de Zwarte Zee. Vanuit de haven van Cherson kan Oekraïne graan exporteren om de wereldwijde voedseltekorten te bestrijden. Daarnaast kent het zuiden vruchtbare grond voor landbouw.

Een tegenoffensief moet Mykolajiv meer lucht geven. De stad bevindt zich binnen het bereik van de Russische artillerie. Hotels, universiteitsgebouwen en woningen liggen in puin. Sinds de oorlog begon op 24 februari woont Joeri Albesjtsjenko (37) met zijn vrouw Svitlana (33) en dochters Kristina (11) en Alina (12) in Mykolajiv in zijn garage, met daaronder een schuilkelder waar ze slapen.

Als onderdeel van het leger zorgt Albesjtsjenko voor de bevoorrading van de soldaten. Naast een geïmproviseerde keuken met een oven, wat potten en pannen, een plek om te eten, staan in de garage dozen met spullen voor het leger, zoals medicijnen kleding, schoenen, zeep en kogelwerende vesten. Buiten staat een hok met een gat in de grond als wc.

„De Russen waren bijna in Mykolajiv”, blikt hij terug op de eerste oorlogsdagen. „Ze dachten dat ze met bloemen werden ontvangen. Dat is niet gebeurd. We ontvingen ze met wapens. Beetje bij beetje duwden we ze terug. Wij wonen hier, dit is onze grond. De Russen noemen ons broeders. Maar ze verkrachten onze vrouwen en dochters, moorden – ben je dan een broeder?”

Wapenleveranties

Vroeg of laat gaan de gesprekken over de westerse wapenleveranties. Liever raketten dan honderd mensen met kalasjnikovs, stelt Albesjtsjenko. Minister Reznikov zei in The Times dat Oekraïne een miljoen soldaten met westerse wapens nodig heeft om de zuidelijke gebieden te heroveren. De Verenigde Staten hebben in totaal zestien Himars gestuurd, naast al andere wapenleveranties. Washington maakte deze week bekend met een nieuw pakket van 1 miljard dollar aan wapens en munitie te komen. Daar voegde het Verenigd Koninkrijk raketsystemen toe die doelen tot tachtig kilometer ver kunnen raken.

Maar het is niet genoeg, vindt arts Serhii Zajtsjev bij de medische post aan het front. Een opmerking die je vaker hoort in Oekraïne. „Aan salaris kun je genoeg hebben, maar aan wapens niet. We hebben pas genoeg als we de overwinning hebben bereikt, inclusief de bevrijding van de hele Donbas en de Krim.”

Zover lijkt het nog lang niet. Terwijl op de achtergrond de artilleriebeschietingen doorgaan, stelt Zajtsjev wel vast dat Oekraïne er nu heel anders voorstaat dan in de eerste oorlogsdagen na 24 februari. „Met raketsystemen als de Himars kunnen we veel meer een vuist maken. Het is een andere oorlog dan in het begin.”