De wegwerpvape doet nog het meest denken aan een markeerstift; langwerpig, felkleurig en met een zwart mondstuk. De elektronische sigaret, die zowel in oplaadbare- als in wegwerpvarianten beschikbaar is, bestaat uit een kleine batterij en een element dat de vloeistof verwarmt. Verkoop van het product aan jongeren onder de achttien jaar is verboden, maar minderjarigen verkrijgen de vapes relatief makkelijk via webshops of ze kopen ze van medescholieren.

„Zeer zorgwekkend” noemt Esther Croes, arts-epidemioloog bij het Trimbos-instituut, de ontwikkeling dat minderjarigen massaal aan het vapen zijn geslagen. „We krijgen talrijke signalen van jongerenwerkers, scholieren en vapeshopeigenaren uit het hele land dat het gebruik van de e-sigaret onder jongeren enorm is toegenomen. Zelfs op basisscholen.”

Volgens de arts-epidemioloog is het een bewuste poging van de tabaksindustrie om jonge doelgroepen aan het roken te krijgen. „Het is ze er alles aan gelegen om tieners, potentiële nieuwe klanten, verslaafd te maken aan nicotine.” Elk halfuur sterft er in Nederland namelijk iemand die heeft gerookt. Jaarlijks raken tabaksfabrikanten daardoor zo’n 20.000 klanten kwijt. „Echt elk moreel besef ontbreekt bij die bedrijven. Zeer kwalijk vind ik dat”, zegt Croes.

Door de vapes van hippe designs, felle kleuren en zoete smaakjes te voorzien, proberen fabrikanten bij de leefwereld van jongeren aan te sluiten. Croes: „De industrie voorziet in smaken waar tieners naar neigen, zoals Bubblegum, Icy Peach en Strawberry Lemon. Een vijftigjarige die wil stoppen met roken, kiest deze smaken niet. En als jongeren eenmaal verslaafd zijn aan het vapen, is het risico van het overstappen op de tabakssigaret groot.”

Daarbij komt dat de onder jongeren populaire wegwerpvape in veel gevallen een ander soort nicotine bevat, namelijk nicotinezouten. „Die zouten zijn minder scherp van smaak, waardoor ze voor niet-rokers makkelijker in te ademen zijn. Ook komen nicotinezouten sneller in het bloed terecht. Dat zorgt ervoor dat jongeren eerder verslaafd raken”, licht Croes toe.

Nicotine is niet alleen zeer verslavend, maar volgens de arts-epidemioloog ook schadelijk voor de hersenen van jongeren. Croes: „Het brein ontwikkelt zich tot 24-jarige leeftijd. Nicotine zorgt ervoor dat de aanleg van verbindingen tussen de hersendelen verstoord wordt.”

En dat heeft effect op de lange termijn. „Die verstoring in het brein komt niet meer goed en heeft tot gevolg dat een gebruiker blijvend last kan houden van concentratieproblemen”, legt Croes uit.

Ook het feit dat er nauwelijks controle is op de invoer van vapes is volgens Croes een punt van zorg. „Jongeren kunnen de e-sigaretten gewoon via internet bestellen. Daar zitten ook buitenlandse webshops bij, zoals AliExpress. De kwaliteit van die producten is vaak ondermaats.” Af en toe duiken er dan ook verhalen op over ontplofte elektronische sigaretten die brandwonden veroorzaken in mond of keel.

Voor jongeren die van plan zijn te stoppen met de schadelijke e-sigaret heeft Croes nog wel een paar tips. „Vertel de mensen in je nabije omgeving dat je je vape wegdoet. Het beste is als je vrienden ook ophouden met het gebruik ervan, zo wordt de verleiding kleiner. Als stoppen niet op eigen kracht lukt, ga dan naar een jongerenwerker of huisarts. Die kunnen helpen en vertellen wat je moet doen als je trek hebt in een hijsje.”