Vijfentwintig hoofdjes buigen zich over hun taal-, reken- of leesboek. De helft ervan is getooid met een geluiddempende koptelefoon. Gifgroen voor de jongens. Knal-roze voor de meiden.

Ook zonder de plastic doppen op de oren is er op deze zonnige junidag weinig te horen in het lokaal van groep 3/4 van basisschool De Wijngaard in Doetinchem. Een leerling die een bladzijde omslaat, een zacht ingehouden nies, juf Annemarie die fluisterend een som uitlegt. Eén ding is duidelijk: hier wordt gewerkt.

Voor Annemarie zit haar tijd als fulltimer op de basisschool in de Achterhoek er bijna op, vertelt ze, nadat ze de leerlingen heeft geïnstrueerd om rustig voor zichzelf te werken. Na de zomervakantie stelt ze haar huis open voor pleegzorg en zal ze nog maar een dag per week voor de klas staan.

Tot een paar weken voor de zomervakantie bleef onduidelijk wie er op de overige dagen haar groep zou lesgeven. Óf er überhaupt iemand gevonden zou worden, was eveneens lang ongewis. Geen enkele sollicitant meldde zich op de vacatures van De Wijngaard. „Frusterend”, zegt de leerkracht. „Je weet: er moeten leerkrachten komen, ander krijgen deze kinderen geen les. Maar als niemand zich meldt, wordt het erg ingewikkeld en sta je als school met je rug tegen de muur.”

Urgentie

De zoektocht naar personeel beheerste afgelopen cursusjaar de Doetinchemse school, die ruim tachtig leerlingen telt, vertelt directeur Hans Roodbeen in zijn kantoor. De eerste helft van het schooljaar kondigde de leerkracht van combinatieklas 7/8 haar vertrek aan. Maandenlang probeerde de school met man en macht die lege plaats in de bovenbouw op te vullen. Vacaturefilmpjes, advertenties, contacten met de pabo-opleidingen van de hogescholen Driestar, Viaa en CHE: zonder resultaat. „Met de vacature voor vier dagen in de middenbouwgroep erbij liep de urgentie voor een extra personeelslid behoorlijk op”, verzucht Roodbeen.

De geografische ligging van De Wijngaard –buiten de Biblebelt– speelt de school flink parten, zegt de schoolleider (zie ”Voor school in uithoek is vinden van leerkracht extra lastig”). „Doetinchem ligt bepaald niet in het hart van de reformatorische wereld. Wij hebben geen schil van plaatsen om ons heen waar mensen uit de achterban wonen. Leerkrachten die hier willen werken en niet in Doetinchem gevestigd zijn, moeten verhuizen of rekenen met een relatief lange reistijd. Blijkbaar zien mensen dat niet zitten.”

Bovendien is er veel vraag naar onderwijspersoneel, zegt Annemarie (zie ”Tekort loopt op tot ruim 10.000 fte”). „Waarom zou je verhuizen voor een baan die je dichterbij ook kunt krijgen?”

Noodoplossing

De school probeerde afgelopen cursusjaar de leerlingen toch zo goed mogelijk les te geven. Voor groep 7/8 stond 2,5 dag een dierenarts die ervaring heeft in het praktijkonderwijs voor de klas. De overige dagen gaven onderwijsassistentes les. „Een noodoplossing”, zegt Rutger Wassink, voorzitter van het schoolbestuur. „We staan ook onder toezicht van de inspectie. Die gedoogt deze constructie. Maar voor langere termijn moeten we bevoegde mensen voor de klas hebben. Je kunt niet jarenlang zo’n situatie handhaven.”

En bevoegde mensen heeft de school nog steeds niet kunnen benoemen. „Wel hebben we in de loop van juni drie mensen aangenomen”, zegt Roodbeen. „Twee zijinstromers en een tweedejaars pabostudent.” Met het aanstellen van die krachten kan de school even ademhalen, vertelt de schoolleider. „Maar deze benoemingen zijn eigenlijk noodoplossingen. We zijn een kleine school, met vier klassen. Drie onbevoegde mensen begeleiden geeft druk op het team. Zoiets vraagt bovengemiddeld veel energie en creativiteit.”

Benoemingsbeleid

Eerder dit jaar stelde de schoolleider zichzelf serieus de vraag of De Wijngaard wel zou kunnen blijven bestaan. „Als echt helemaal niemand zich zou hebben gemeld, hadden we het met veel kunst- en vliegwerk misschien als school nog een paar jaar kunnen uitzingen”, vertelt de directeur, zelf zijinstromer vanuit de paramedische zorg. „Maar voor de langere termijn houdt het dan gewoon een keer op. Op den duur is de rek eruit.”

Ook bij Else Ebbers, moeder van een zoontje uit groep 1, spookte het scenario van opheffing van De Wijngaard weleens door het hoofd. „Dat hield me soms wel bezig. We hebben als ouders bewust gekozen voor een reformatorische school. Hier in de buurt is De Wijngaard de enige van die richting. Als deze school zou verdwijnen, valt het reformatorische onderwijs in de Achterhoek weg. Dat zou een groot verlies zijn.”

De school heeft een open toelatingsbeleid, maar een gesloten benoemingsbeleid. Het is weleens door het hoofd van Roodbeen gegaan: moeten we dat laatste niet verbreden als dat het voortbestaan van de school kan veiligstellen? „Eerder dit jaar meldde zich bijvoorbeeld een bevoegd leerkracht van buiten de achterban die wilde praten over wat hij zou kunnen betekenen”, zegt de schoolleider. „Dan wordt het spannend. Want zo’n bevoegd leerkracht hebben wij heel hard nodig.”

Uiteindelijk koos de schoolleider ervoor niet aan het aannamebeleid te tornen. Een keus waar hij nog steeds van harte achter staat. „Een principe is een principe en staat los van de situatie. Anders wordt het een gelegenheidsstandpunt. Je kunt niet zeggen: ons principe komt ons nu niet goed uit en daarom gooien we het overboord.”

De school heeft hierin een terechte keuze gemaakt, vindt Ebbers. „De personen die voor de klas staan, bepalen het karakter van de school. Als ouder kies je bewust voor reformatorisch onderwijs. Dan moet een leerling dat wel krijgen.” Wassink: „De identiteit vormt het bestaansrecht van de school. Op korte termijn zouden we met een verbreding van ons benoemingsbeleid wellicht geholpen zijn als het gaat om de bezetting. Maar daarmee zouden we wel onze eigen identiteit –ons bestaansrecht– ondergraven. Voor ons is en blijft dat geen optie.”

Dit is deel 1 in een tweeluik over personeelstekorten in het onderwijs. Zaterdag deel 2