Februari was nat. Heel nat. Waar normaal zo’n 61 millimeter aan neerslag valt in deze maand, viel dit jaar 126 millimeter. Maar wie denkt dat natuur en boer daar voor de komende maanden genoeg aan hebben, zit mis. „Januari, maart en april waren juist erg droog. En ook de vooruitzichten voor mei zijn wat betreft neerslag niet al te best. Dus we moeten alweer zuinig doen met ons water”, verklaart Inge Wesel, beleidsmedewerker van waterschap Brabantse Delta.

De huidige droogte is voor het waterschap de aanleiding om onttrekkingsverboden in te stellen. Boeren mogen bij een dergelijk verbod geen water uit sloten halen om hun land mee te besproeien. Ook is het in sommige delen verboden om grondwater te gebruiken voor de beregening van grasland. De boer die toch sproeit, kan rekenen op een waarschuwing en een eventuele geldboete.

Volgens Wesel staat het waterschap voor een dilemma. „Je wilt ervoor zorgen dat de boeren genoeg kunnen beregenen, zodat hun oogst niet mislukt. Anderzijds zijn we verantwoordelijk voor het behoud van de natuur, die ook veel water nodig heeft.”

Toch zijn de belangen van natuur en boer niet volledig in strijd met elkaar. Beide hebben volgens de Wesel behoefte aan een hoog grondwaterpeil. „Als het grondwaterpeil te diep wegzakt, kunnen de wortels niet meer bij het water en gaan de gewassen, bloemen en planten uiteindelijk dood. Door onttrekkingsverboden in te stellen proberen we dat te voorkomen.”

Waar zo’n verbod pakweg tien jaar geleden nog vaker uitzondering dan regel was, keerde de maatregel de afgelopen vijf zomerperiodes jaarlijks terug. „Daarbij is het opvallend dat we als waterschap dit voorjaar al zo vroeg een onttrekkingsverbod voor grond- en oppervlakte moeten instellen.”

Met name zandgronden, die vaak op een helling liggen, hebben last van de droogte. In polders, die uit kleigrond bestaan, wordt het water beter vastgehouden.

Leren samenwerken met water, dat is het advies van de beleidsmedewerker om droogte in de toekomst te kunnen weerstaan. „Jarenlang zijn we in Nederland gericht geweest op het voorkomen dat water onze manier van leven zou bedreigen. In de polders bijvoorbeeld zijn langs weilanden sloten gegraven, zodat het water zo snel mogelijk wegtrekt. Nu hebben we er juist baat bij neerslag zo lang mogelijk vast te houden.”

Klimaatexpert Peter Siegmund van het KNMI is het daar helemaal mee eens. „In Nederland valt ’s winters meer neerslag dan dat er ’s zomers verdampt. Er is dus water genoeg. Dat is een bemoedigende gedachte.” Volgens Siegmund is opslag van water in de winter de sleutel om droogte in de lente en de zomer te voorkomen.

De klimaatexpert wijst de afname van de hoeveelheid bewolking en de stijgende temperatuur op aarde als oorzaak van de toegenomen droogte aan. „In de jaren ’80 is in Europa massaal gestreden tegen luchtvervuiling. Schonere lucht betekent minder wolkvorming en dus meer zon. Die zorgt er uiteindelijk voor dat water verdampt en droogte ontstaat.” De hoeveelheid zonnestraling steeg volgens de wetenschapper de afgelopen dertig jaar al met zo’n 10 procent.

Naast zon is de oplopende temperatuur, die door de uitstoot van broeikasgassen blijft stijgen, nadelig voor het waterpeil. „Met elke graad stijging van de temperatuur, neemt de verdamping met 2 procent toe. Toch is de droogte van de afgelopen vijf jaar volgens de klimaatexpert niet structureel van aard. „Het is eigenlijk toevallig dat het elkaar zo snel opvolgt.”

Waar anderen nu al spreken van een droogterecordjaar, wil Siegmund zich niet aan een dergelijke voorspelling wagen. „In 2011 was het in mei nog een stuk droger dan nu. Toen is het in juni heel hard gaan regenen, waardoor het uiteindelijk meeviel met de droogte.” Beter zou het volgens hem zijn als de neerslag wat meer over het jaar verdeeld is, dan komt de neerslag meer ten goede aan de bodem en wordt minder water afgevoerd. .

Volgens Wesel van het waterschap is het tijd voor harde keuzes. „We zullen moeten accepteren dat intensieve akkerbouw en mooie natuurgebieden niet naast elkaar kunnen bestaan. Droogte is een sluipmoordenaar die we gezamenlijk moeten aanpakken.”

Watermanagement zal volgens haar ook bij de inrichting van steden en landbouwgebieden een grotere rol moeten gaan spelen. „Uiteindelijk moet het niet alleen over droogte gaan als het probleem acuut speelt, maar ook wanneer er meer dan genoeg neerslag valt.”