Lavrov wilde met zijn bizarre uitspraak duidelijk maken dat de denazificatie die de Russen beogen in Oekraïne goed te verdedigen valt, ook al is de Oekraïense president Zelenski van Joodse komaf. „De grootste antisemieten zijn de Joden zelf”, aldus de Russische minister van Buitenlandse Zaken.

Als de uitspraken niet zo ernstig waren, zou ieder weldenkend mens ze direct als „bizar en idioot” kwalificeren en overgaan tot de orde van de dag. Maar daarvoor zijn ze te verstrekkend en te gevaarlijk.

De woorden van Lavrov zetten de relatie tussen Rusland en Israël onder druk. Weliswaar was die tot nu toe niet echt hartelijk, maar Moskou en Jeruzalem zijn altijd wel ”on speaking terms” gebleven. Daar heeft Israël allereerst zelf belang bij vanwege de Russische rol in de gespannen situatie in het Midden-Oosten. Maar daarnaast heeft Israël tot nu toe een eigen positie gekozen rond de oorlog in de Oekraïne. Het toonde een lichte sympathie voor Kiev maar hield tegelijkertijd het contact met Poetin in stand. Daardoor kon het land in het conflict tussen Moskou en Kiev potentieel een bemiddelende rol spelen. Dat wordt nu moeilijk.

Nog ingrijpender is echter dat Lavrovs uitspraken de oude mythe ophalen dat het Joodse volk zelf de oorzaak, aanstichter en katalysator is van de Jodenhaat. Dat verhaal werd al in de middeleeuwen verteld. Het vormde toen al aanleiding voor pogroms en het rechtvaardigde die. Hitler maakte daar ook gebruik van door in verschillende redevoeringen de retorische vraag te stellen: „Welk volk haat zichzelf? Juist, de Joden.” Die gedachte wordt nu weer door Lavrov gevoed.

Na de Tweede Wereldoorlog was Rusland een van de naties die zich voegden in het koor van landen die een nieuwe uitbarsting van Jodenhaat wilden voorkomen. De verschrikkingen van de vernietigingskampen mochten nooit weer herhaald worden. Dat was een van de argumenten van de toenmalige Russische leider Stalin, die begin jaren dertig zelf antisemitische uitspraken had gedaan om Duitsland hard aan te pakken. De Holocaust was ook een belangrijke reden voor Moskou om drie dagen na de Israëlische onafhankelijkheid de staat Israël te erkennen. En al bleef Stalin ook nadien Joden verdenken van samenzweringen, de lijn van Rusland was sindsdien: de relatie met Israël openhouden. Lavrov heeft nu de deur dichtgegooid.

Opmerkelijk is ook de tamelijk lauwe reactie van de wereld op de uitspraken van de Russische minister. Kennelijk maakt de wereld zich er niet druk om. Terwijl Lavrovs woorden wel de kiem leggen voor een nieuwe opleving van Jodenhaat, zeker bij radicale groepen. De geschiedenis heeft de mensheid kennelijk weinig geleerd.