De redactie sluit dit liveblog.

Het Russische leger heeft donderdag volgens de Oekraïense regering burgerdoelen in Kiev bestookt. Daardoor is een onbekend aantal slachtoffers gevallen. Moskou meldde eerder op de dag zware luchtaanvallen op Oekraïne te hebben uitgevoerd op louter militaire doelwitten.

De luchtmacht zou 76 militaire objecten hebben gebombardeerd. Nog eens 38 andere werden bestookt met raketten. Daaronder waren zes munitiedepots, aldus het Russische ministerie van Defensie. De berichten konden niet onafhankelijk worden geverifieerd. Rusland gaf ook niet aan waar het toesloeg.

De burgemeester van Kiev, Vitali Klitsjko, maakte bekend dat de hoofdstad voor het eerst sinds half april onder Russisch vuur is komen te liggen. Onder meer is een wooncomplex geraakt, waardoor volgens zijn woordvoerster verscheidene slachtoffers zijn gevallen. Hoeveel precies kon ze nog niet zeggen. Mogelijk liggen er nog mensen onder het puin.

Ten minste twee projectielen kwamen neer in het Sjevtsjenko-district, aan de noordwestkant van het centrum van Kiev. De Oekraïense buitenlandminister Dmitro Koeleba sprak van een „afschuwelijke daad van barbarij”. Daarmee heeft het Kremlin volgens hem eens te meer zijn houding tegenover Oekraïne, Europa en de wereld getoond.

De aanval op Kiev kwam op de dag dat VN-chef António Guterres er op bezoek was. Michail Podoljak, de adviseur van president Volodimir Zelenski, eiste na deze aanval op een woongebied de uitsluiting van Rusland uit de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties. „Gisteren zat Guterres nog in het Kremlin en vandaag slaat op amper een kilometer van hem vandaan een raket in. Is dat een groet uit Moskou? Waarom zit Rusland nog in de VN-Raad?”.

Guterres verklaarde op de BBC geschokt te zijn door de explosies in zijn buurt.

Oekraïne meldde ook Russische beschietingen van de zuidelijke steden Odessa en Mikolajiv, waar tientallen woningen, auto’s en bedrijven beschadigd raakten. Over schade in Odessa is nog niets bekend.

VN-baas António Guterres heeft donderdag met de Oekraïense president Volodimir Zelenski gesproken over de evacuatie van inwoners uit de havenstad Marioepol.

Guterres meldde dat hij dinsdag van de Russische president Vladimir Poetin de toezegging heeft gekregen dat de Verenigde Naties samen met het Rode Kruis betrokken worden bij het instellen van een humanitaire corridor in Marioepol.

Zelenski was optimistisch na het gesprek met Guterres. Hij gelooft dat er nu een einde kan komen aan het beleg van de Azovstal-fabriek in de stad. De fabriek is omsingeld door Russische troepen, die bijna de hele stad hebben ingenomen. Het is niet duidelijk hoeveel mensen er nog verblijven. Het gaat volgens Oekraïense bronnen om duizend burgers en zo’n vijfhonderd gewonde militairen. Het aantal verdedigers wordt door Rusland geschat op bijna drieduizend.

In het zuiden van de Russische stad Belgorod, dicht bij de grens met Oekraïne, zijn donderdag twee krachtige explosies gehoord. Getuigen hebben dat gezegd tegen persbureau Reuters. Het is nog niet bekend wat de oorzaak van de ontploffingen was en of er slachtoffers zijn gevallen en schade is aangericht.

Rusland heeft de afgelopen dagen een serie aanvallen gemeld van Oekraïense strijdkrachten op doelen in Belgorod en andere plaatsen in de grensstreek. Moskou waarschuwde voor aanzienlijke escalatie. Kiev heeft niet rechtstreeks de verantwoordelijkheid genomen, maar omschreef de incidenten als ‘terugbetaling’ en ‘het lot van Rusland’, negen weken na de invasie in het buurland.

De Russische buitenlandwoordvoerster Maria Zacharova zei eerder beschuldigend dat het Westen Oekraïne openlijk oproept Rusland aan te vallen. Ze waarschuwde het geduld van het Kremlin niet op de proef te stellen.

Rusland heeft 33 Oekraïense militairen vrijgelaten in een gevangenenruil met Oekraïne. Ook twaalf Oekraïense burgers kwamen vrij, meldde de Oekraïense vicepremier Irina Veresjtsjoek op Telegram.

Van de militairen zijn er dertien officier. Vijf militairen waren gewond. Hoeveel Russen Oekraïne heeft vrijgelaten in de ruil, is niet bekendgemaakt.

Sinds het begin van de oorlog op 24 februari zijn al vaker gevangenen uitgewisseld. Een week geleden konden negentien Oekraïners weer naar huis, drie dagen daarvoor waren dat er 76.

De Amerikaanse president Joe Biden heeft het Congres donderdag 33 miljard dollar (31,4 miljard euro) gevraagd voor steun aan Oekraïne in de strijd tegen de Russische invasietroepen in het zuiden en het oosten. Dat is een verveelvoudiging van het bedrag dat de VS tot dusver al beschikbaar hebben gesteld. Verreweg het grootste deel, ongeveer 20 miljard dollar, is rechtstreeks bestemd voor militaire doeleinden.

Daarnaast wordt 8,5 miljard uitgetrokken voor economische hulp en 3 miljard voor humanitaire. Verder komen er als Biden zijn zin krijgt volgens The Washington Post nog een aantal andere potjes, zoals 500 miljoen extra voor de Amerikaanse landbouw om de productie op te voeren ter compensatie van het oogstverlies in Oekraïne en om voedseltekorten in de wereld te voorkomen.

Biden wil tevens bevroren tegoeden van Russische oligarchen aan Oekraïne geven. Het geld kan vervolgens door de regering in Kiev worden gebruikt voor het herstel van schade die is veroorzaakt door het Russische leger. De VS en Europese bondgenoten hebben sinds het begin van de oorlog zo’n 30 miljard dollar aan Russische bezittingen in beslag genomen. Naast bankrekeningen gaat het ook om bijvoorbeeld jachten, vastgoed en kunst.

Het is onduidelijk of dat enorme kapitaal onder de huidige wetgeving kan worden doorgesluisd naar Oekraïne.

Het stralingsniveau bij de voormalige kerncentrale van Tsjernobyl in Oekraïne is na de bezetting door Russische troepen verhoogd, maar niet gevaarlijk voor mensen. Dat heeft de chef van de atoomwaakhond van de Verenigde Naties donderdag gezegd na een bezoek aan Oekraïne.

De Russen veroverden het complex kort na de inval in Oekraïne, maar zijn inmiddels weer vertrokken. Oekraïense autoriteiten hadden eerder al gezegd dat Russische soldaten mogelijk zijn blootgesteld aan straling nadat ze bij het complex verdedigingslinies hadden gegraven en met hun gepantserde voertuigen stofwolken hadden veroorzaakt.

„Het zal duidelijk zijn dat je daar niet moet picknicken of moet gaan graven”, zei IAEA-baas Rafael Grossi. De straling die deze week werd gemeten bij de oude kerncentrale was hoger dan de straling in de verdere omgeving van Tsjernobyl, maar nog ongeveer driemaal zo laag als het toegestane maximum.

Grossi zei zich meer zorgen te maken over de kerncentrale van Zaporizja, de grootste van Europa, die nog wel in Russische handen is. Volgens het Oekraïense leger gebruiken de Russen het vliegveld van Melitopol in dezelfde regio als basis voor gevechtsvliegtuigen. Dat zou risico’s voor de nabije kerncentrale kunnen opleveren, vreest Grossi.

Duitsland laat zijn bezwaren tegen een verbod van de Europese Unie op de import van Russische olie varen. Dat meldt althans zakenkrant The Wall Street Journal op basis van bronnen bij de Duitse regering. Eerder zouden de Duitsers de grootste tegenstanders zijn van een EU-brede boycot van Russische olie.

Volgens de Amerikaanse krant wil Berlijn nu wel meegaan in de wens van andere landen om Russische olie in de ban te doen, mits er voldoende tijd is om over te stappen op olie uit andere landen. Toezeggingen van Polen om Duitsland via de havenstad Gdansk olie te laten invoeren zouden ook hebben bijgedragen aan de omslag.

Signalen dat de EU na kolen ook de import van aardolie uit Rusland wil verbieden zijn er al weken. Onder anderen de Franse minister voor Economische Zaken, Bruno Le Maire, zei in een radio-interview dat zo’n embargo in de maak is.

Duitsland zit in een lastige situatie door de oorlog in Oekraïne. De aankoop van gas en olie spekt de staatskas van Rusland, dat daarmee de inval in het buurland kan financieren. Maar Duitsland is voor een groot deel afhankelijk van de fossiele brandstoffen uit Rusland. Die afhankelijkheid is sinds de oorlog al wel veel minder geworden, verzekerde minister voor Economische zaken Robert Habeck eerder deze week. Een volledige boycot van Russische olie zou daarom „te beheersen” zijn.

Voor het begin van de oorlog zou Duitsland voor zijn olie voor 35 procent afhankelijk zijn van Rusland. Dat aandeel was binnen acht weken gedaald tot 12 procent, aldus de bewindsman.

Oekraïne en Bulgarije hebben afgesproken dat Oekraïens graan voortaan via de Bulgaarse havenstad Varna zijn weg naar andere landen kan vinden. Door de Russische inval is het voor Oekraïne onmogelijk om via de eigen havens graan te exporteren. De oorlog in het Oost-Europese land, dat wereldwijd een belangrijke exporteur van tarwe en andere granen is, leidde mede daarom tot grote zorgen over de voedselvoorziening in armere landen.

De Oekraïense president Volodimir Zelenski kondigde de overeenkomst aan na een ontmoeting met de Bulgaarse premier Kiril Petkov. Hij gaf geen details over de hoeveelheden graan die via Varna, dat aan de Zwarte Zee ligt, kunnen worden geëxporteerd. Het is ook niet duidelijk wanneer het eerste Oekraïense graan via Bulgarije wordt verscheept.

Oekraïense onderzoekers hebben 8.600 mogelijke oorlogsmisdaden vastgesteld, zei de Oekraïense hoofdaanklager Irina Venediktova donderdag op een Duitse tv-zender. Verder brachten ze nog 4.000 gevallen in kaart die met oorlogsmisdaden te maken hebben.

Het gaat volgens Venediktova om het doden van burgers, bombarderen van wegen en bruggen die door burgers worden gebruikt, marteling en „seksuele delicten”.
Justitie in Oekraïne is al bezig met onderzoek naar tien Russische militairen die ervan worden verdacht oorlogsmisdaden te hebben gepleegd in Boetsja. In dat stadje bij Kiev werden honderden burgers dood aangetroffen nadat het Russische leger er vorige maand was vertrokken.

De tien militairen van de 64e gemotoriseerde infanteriebrigade van het Russische leger worden verdacht van wreedheden tegen burgers en andere overtredingen van het oorlogsrecht. In Boetsja werden slachtoffers met vastgebonden handen en massagraven gevonden. Oekraïne heeft evenals de Amerikaanse president Joe Biden Rusland beschuldigd van genocide.

Het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag onderzoekt sinds begin maart of er oorlogsmisdaden in Oekraïne zijn gepleegd tijdens de Russische invasie en is bezig bewijsmateriaal te verzamelen. Hoofdaanklager Karim Khan bracht onlangs een bezoek aan Boetsja, waar forensische onderzoekers proberen vast te stellen wat er is gebeurd.

Nederland en andere westerse landen werken actief mee aan dat onderzoek. Enkele tientallen Nederlandse marechaussees gaan naar Oekraïne om daar mee te helpen met het onderzoek naar vermeende oorlogsmisdaden.

Superjachtenbouwer Heesen Yachts in Oss is er niet in geslaagd een notaris via de rechter te dwingen mee te werken aan het verbreken van de banden met de Russische eigenaar Vagit Alekperov. Het bedrijf wilde de aandelen die Alekperov, diens vrouw en zoon in Heesen Yachts hebben onderbrengen in een stichting, om zo problemen rond eventuele sancties te voorkomen. De notaris was bang dat met die actie juist Europese sancties kunnen worden ontdoken.

De beslissing van de notaris om niet aan de overdracht van de aandelen mee te werken was gerechtvaardigd, besloot de rechtbank in Amsterdam donderdag. De notaris hoefde dan ook geen andere belangen, zoals een dreigend faillissement voor Heesen, mee te wegen.

Heesen stelt dat het nu al problemen ondervindt omdat Alekperov door Australië en het Verenigd Koninkrijk op sanctielijsten is gezet. Zo levert een Brits bedrijf al geen motoren meer en mogen sommige klanten geen termijnbetalingen meer doen.

De voormalige baas van Lukoil zou een dezer dagen ook door de Europese Unie op de sanctielijst worden gezet,waardoor de scheepswerf naar eigen zeggen direct failliet dreigt te gaan. Dat zou duizend banen kosten en ook arbeidsplaatsen bij toeleveranciers.

Heesen verzocht de rechtbank het vonnis niet te publiceren. Die zag daar echter geen reden toe.

Enkele tientallen Nederlandse marechaussees gaan naar Oekraïne om daar mee te helpen met het onderzoek naar vermeende oorlogsmisdaden. Het kabinet gaat dat vrijdag besluiten tijdens de ministerraad, melden meerdere bronnen aan het ANP.

Het gaat om een forensisch team dat „zeer binnenkort” met bescherming vertrekt. Het is belangrijk om na oorlogsmisdaden snel bewijsmateriaal te verzamelen. Door het onderzoek naar de vliegramp met MH17 heeft Nederland veel kennis opgedaan op forensisch vlak.

De marechaussees gaan volgens ingewijden ook aan de slag op plaatsen waar oorlogsmisdaden zouden zijn gepleegd. Ze blijven enkele weken in Oekraïne en gaan bewijsmateriaal verzamelen voor het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag.

Het ICC is al een onderzoek is begonnen naar oorlogsmisdaden in Oekraïne, dat op 24 februari werd aangevallen door Rusland. Experts van het Openbaar Ministerie en de politie delen al informatie uit het onderzoek naar MH17 met het Strafhof, aldus premier Mark Rutte.

Hoofdaanklager Karim Khan kondigde deze week aan dat het ICC zich aansluit bij het Joint Investigation Team (JIT) dat Litouwen, Polen en Oekraïne hebben opgericht. Het JIT onderzoekt misdaden tegen de menselijkheid en oorlogsmisdaden gepleegd in Oekraïne.

Het JIT wordt gesteund door Eurojust, een agentschap van de Europese Unie dat is gevestigd in Den Haag. Eurojust werkt met landen in de strijd tegen grensoverschrijdende criminaliteit. De organisatie steunt het verzamelen van bewijzen en uitwisseling van informatie.

Het kabinet steunt al langer onderzoek naar misdaden gepleegd tijdens de strijd. „Nederland rust niet totdat elke oorlogsmisdaad is onderzocht en de verantwoordelijken worden vervolgd”, liet premier Mark Rutte eerder weten.

De afgelopen weken zijn berichten naar buiten gekomen over massagraven, standrechtelijke executies en verkrachtingen door Russische militairen. De procureur-generaal van Oekraïne heeft naar eigen zeggen al duizenden oorlogsmisdaden geregistreerd.

Oekraïne kan die misdaden zelf niet allemaal onderzoeken. Afgevaardigden van het Oekraïense parlement vroegen onlangs tijdens een werkbezoek aan de Tweede Kamer nog om technische experts, maar ook om DNA-tests, lijkenzakken en technische apparatuur.

Het gevaar van een Derde Wereldoorlog is „reëel.” Dat zei de Russische buitenlandminister Sergej Lavrov deze week. Hoe deze woorden te duiden?

Lees ook

„Rusland wil Westen door taal intimideren”

Gazprom rekent voor dit jaar op slechts een bescheiden daling van zijn gasproductie nu veel Europese landen de afhankelijkheid van Russisch gas willen verminderen. De onderneming is van plan dit jaar ruim 494 miljard kubieke meter van de fossiele brandstof te produceren. Dat zou een daling betekenen van 4 procent ten opzichte van een jaar eerder toen Gazprom de hoogste gasproductie had in dertien jaar.

Het bedrijf is doorgaans vrij conservatief met het afgeven van verwachtingen. Evengoed is het bedrijf van plan zijn grote productieplannen in stand te houden, ook nu Europa werk maakt van het verminderen van de gasimport uit Rusland. Europa is voor circa een derde van zijn gasinvoer afhankelijk van Rusland. Vanwege de oorlog in Oekraïne willen landen dit niet meer. Tegen het einde van het jaar moet de afhankelijkheid van Russisch gas met twee derde zijn verminderd. Verschillende landen hebben al plannen ontvouwd waarin zij aangeven hoe ze hun energiebronnen diverser kunnen maken.

Vorige maand zorgde de Russische president Vladimir Poetin voor opschudding op de gasmarkt door gasbetalingen alleen nog maar in roebels te accepteren. Eerder deze week zette Gazprom de gasleveringen aan Polen en Bulgarije stop, omdat de twee landen weigerden aan de nieuwe betalingseis te voldoen. Rusland houdt de leveringen tegen tot het moment dat de landen wel akkoord gaan met de regeling, zei Gazprom.

Rusland zegt „gealarmeerd” te zijn over de situatie in Transnistrië, een separatistische regio in Moldavië die gesteund wordt door Moskou. Het ministerie van Buitenlandse Zaken spreekt over „terreurdaden” die erop gericht zouden zijn om de regio te destabiliseren.

Volgens de separatisten zijn er de afgelopen dagen beschietingen en explosies geweest. De angst groeit dat de oorlog in Oekraïne overslaat op Transnistrië. Een NAVO-functionaris zei dinsdag beducht te zijn voor een Russische operatie onder valse vlag in Moldavië. Rusland zou een in scène gezette aanval in Transnistrië gebruiken om een nieuw westelijk front tegen Oekraïne te openen.

Rusland ontkent de beschuldigingen en zegt juist tegen escalatie in het gebied te zijn. Eerder verklaarde een Russische generaal al dat de inval in Oekraïne het doel heeft een zuidelijke corridor van Rusland tot Transnistrië te vormen. Sinds de Moldavische regio zich in 1992 eenzijdig afscheidde, zijn er Russische troepen gevestigd.

De Duitse Bondsdag, het lagerhuis van het parlement, heeft donderdag in grote meerderheid ingestemd met het leveren van zware wapens aan Oekraïne. Dat ligt gevoelig gezien het Duitse oorlogsverleden.

De parlementariërs riepen de regering op voort te gaan op de ingeslagen weg en de levering van zware wapens en complexe wapensystemen uit te breiden. 586 afgevaardigden stemden voor, 100 tegen en 7 onthielden zich van stemming.

De regering kreeg ook steun voor de tot dusver genomen stappen, waaronder sancties tegen Rusland, hulp bij onderzoeken naar oorlogsmisdaden en de inspanningen om onafhankelijk te worden van Russische fossiele brandstoffen. „De Duitse Bondsdag veroordeelt in de sterkst mogelijke bewoordingen Ruslands brute agressieoorlog tegen Oekraïne. Daarmee overtreedt Rusland op flagrante wijze het internationaal en humanitair recht en probeert het de Europese vredesorde permanent te vernietigen”, aldus het parlement.

De regering in Berlijn maakte deze week bekend luchtafweergeschut te gaan leveren aan Oekraïne. Het gaat om zogenoemde Gepard-tanks, die lucht- en gronddoelen kunnen raken. Oekraïense soldaten krijgen in Duitsland training om het materieel te gebruiken.

Het eten in de schuilkelders van de belegerde Azovstal-fabriek in Marioepol raakt waarschijnlijk op, aldus het moederbedrijf tegen Sky News. Militairen en burgers houden zich er al bijna twee maanden schuil, terwijl de voedselvoorraad eigenlijk bedoeld is voor een periode van twee tot drie weken.

De directeur van Metinvest Holding, Joeri Ryzjenkov, zegt dat de kelders plek bieden aan ongeveer 4000 personen. De schuilplekken waren al voor de Russische invasie klaar voor gebruik vanwege het conflict in Oost-Oekraïne. Ryzjenkov heeft ook gezegd dat pogingen om burgers te evacueren zijn mislukt. „Telkens als mensen weg probeerden te komen, werden ze beschoten.” Hij spreekt van een „ware tragedie”.

Het is niet duidelijk hoeveel personen precies in de schuilkelders verblijven. Het gaat volgens Oekraïense bronnen om 1000 burgers en zo’n 500 gewonde militairen. Het aantal verdedigers wordt door Rusland geschat op bijna 3000.

De fabriek is omsingeld door Russische troepen, die bijna heel Marioepol hebben ingenomen. Het Azov-bataljon, dat samen met andere militairen in Azovstal vastzit, vraagt in een video om hulp van de regering in Kiev. De vicecommandant pleit voor het doorbreken van de Russische blokkade of de evacuatie van alle mensen.

Finland en Zweden kunnen snel toetreden tot de NAVO als ze dat willen en zouden in afwachting daarvan niet hoeven vrezen voor hun veiligheid. Dan is al duidelijk dat die voor de NAVO-landen belangrijk is, zegt NAVO-baas Jens Stoltenberg.

Finland en Zweden willen door de dreiging van Rusland hun neutraliteit laten varen en vragen naar verwachting over een week of drie het lidmaatschap aan van de westerse militaire alliantie. De dertig huidige NAVO-landen zouden daarmee eind juni kunnen instemmen, waarna nog een paar maanden nodig zijn voor de zegen van hun parlementen.

In de wachtkamer kunnen Finland en Zweden nog geen beroep doen op de beroemde NAVO-afspraak dat ze een aanval op één als een aanval op allen beschouwen. Helsinki en Stockholm zoeken daarom naar manieren om hun veiligheid in de tussentijd te waarborgen.

„Zo gauw we besluiten ze uit te nodigen, zenden we al een krachtige politieke boodschap uit dat de veiligheid van Finland en Zweden belangrijk is voor alle NAVO-bondgenoten”, zei Stoltenberg op bezoek in het Europees Parlement. „Ik ben ervan overtuigd dat we methoden kunnen vinden om die interim-periode te overbruggen op een manier die goed genoeg is en werkt voor zowel Zweden als Finland.”

Het parlement van Canada heeft unaniem een motie aangenomen waarin het Rusland beschuldigt van genocide in Oekraïne. Volgens sommige parlementariërs is er „bewijs in overvloed van grote en systematische oorlogsmisdaden tegen de mensheid” door het Russische leger.

In de motie gaat het om het opzettelijk vermoorden van Oekraïense burgers, het onteren van lijken, deportatie van kinderen, martelingen en verkrachtingen. Met het aannemen ervan erkent het parlement ook dat de Russische president Vladimir Poetin verantwoordelijk is voor de volkerenmoord die het Russische leger uitvoert.

Eerder deze maand liet de Canadese premier Justin Trudeau al weten dat hij het goed vond dat steeds meer mensen de term „genocide” gebruiken. Dat deed hij een dag nadat de Amerikaanse president Joe Biden de Russische aanval voor het eerst als zodanig bestempelde.

Rusland heeft het zelf nog altijd over een speciale militaire operatie en ontkent dat het genocide pleegt. Moskou beschuldigt juist Oekraïne ervan een genocide op de Russischtalige bevolking te plegen.

De parlementen van Oekraïne, Estland en Letland stemden eerder ook al voor een erkenning van de Russische genocide.

Steeds meer grote Europese importeurs van Russisch gas lijken bereid om een rekening te openen bij Gazprombank, om gas uit Rusland in roebels af te kunnen rekenen. Met die stap zouden ze het doorgaan van de levering van Russisch gas veilig kunnen stellen, maar het is nog wel de vraag in hoeverre de Europese Commissie dit allemaal zal toestaan.

Persbureau Bloomberg heeft van ingewijden gehoord dat het Italiaanse energieconcern Eni werkt aan een rekening bij Gazprombank. Volgens zakenkrant Financial Times doet het Oostenrijkse OMV hetzelfde. Eerder zei Bloomberg al dat zeker vier Europese bedrijven inmiddels met roebels betaald zouden hebben en dat tien bedrijven al rekeningen hadden geopend
bij Gazprombank.

Uniper, de grootste Duitse importeur van Russisch gas en ook eigenaar van energiecentrales in Nederland, gaf zelf aan gebruik te willen maken van de mogelijkheid, omdat het zijn betalingen dan eigenlijk zou kunnen blijven voldoen in euro’s. Bij de Russische regeling opent een bedrijf een eurorekening en een roebelrekening bij Gazprombank. Die bank is dan verantwoordelijk voor de omzetting van het in euro’s gestorte bedrag naar roebels.

Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen heeft gewaarschuwd dat Europese bedrijven de EU-sancties schenden als zij hun aankopen in roebels betalen als contractueel is bepaald dat de rekening in euro’s of dollars moet worden voldaan. Ze benadrukte woensdag nogmaals dat Europese bedrijven niet moeten buigen voor Russische druk om in roebels te betalen.

Bedrijven mogen volgens de commissie wel meewerken aan de Russische regeling, zolang ze maar duidelijk maken dat ze met de betaling in euro’s of dollars aan hun verplichtingen hebben voldaan. Het inwisselen voor roebels is dan verder helemaal aan de Russen. Maar rond de kwestie leeft ook nog veel onduidelijkheid. Later op de dag zal Brussel naar verwachting meer uitleg geven.

Sinds de Russische aanval op Oekraïne ruim twee maanden geleden zijn 3 miljoen mensen naar Polen gevlucht. De Poolse grenswacht maakte bekend dat woensdag 24.800 mensen de grens vanuit het buurland overstaken.

Andersom gingen 18.400 mensen de grens over naar Oekraïne, waarmee het totaal van terugkeerders sinds het begin van de oorlog op 904.000 komt. Het gaat vooral om Oekraïense staatsburgers die veelal reizen naar gebieden die het Oekraïense leger heeft heroverd.

Hoeveel vluchtelingen in Polen zijn gebleven en hoeveel er zijn doorgereisd naar andere EU-landen is niet duidelijk.
In totaal zijn 5,37 miljoen Oekraïners hun land ontvlucht sinds 24 februari en zijn er 1,23 miljoen Oekraïne binnengekomen, blijkt uit cijfers van VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR.

VN-chef António Guterres heeft tijdens een bezoek aan Borodjanka, ten noordwesten van Kiev, scherpe kritiek geuit op de Russische aanval op Oekraïne. „Een oorlog in de 21e eeuw is een absurditeit, geen enkele oorlog is aanvaardbaar in de 21e eeuw”, zei de secretaris-generaal in een van de plaatsen waar Oekraïners de Russen beschuldigen van oorlogsmisdaden gedurende hun bezetting.

Guterres, die woensdag in Kiev arriveerde voor zijn eerste bezoek aan Oekraïne sinds het begin van het conflict, sprak terwijl hij in puin geschoten huizen aanschouwde. „Ik stel me mijn familie voor in een van deze huizen, ik zie mijn kleindochters in paniek rennen.”

Guterres bezoekt ook nog Irpin en Boetsja, eveneens plaatsen waar de Oekraïense bevolking onder de Russische agressie heeft geleden. Daarna spreekt hij de Oekraïense president Volodimir Zelenski en buitenlandminister Dmitro Koeleba.

De VN-topman was eerder deze week in Moskou voor een ontmoeting met president Vladimir Poetin. Hij probeert een weg naar vrede te zoeken en humanitaire ondersteuning en evacuaties van burgers uit met name Marioepol te bevorderen.

Sinds de Russische inval in Oekraïne is voor miljarden aan olie, gas en kolen in de haven van Rotterdam gearriveerd. Het gaat in de eerste twee maanden van de oorlog om een bedrag van 2,8 miljard euro dat via de Maasvlakte en de Rotterdamse haven Europa is binnengekomen.

Dat komt naar voren in een woensdag verschenen onderzoek van het Finse onderzoekscentrum voor Energie en Schone Lucht (CREA). De grootste gebruiker van Russische fossiele brandstoffen is Duitsland, dat sinds het begin van de oorlog voor 9,1 miljard euro importeerde. Italië (6,9 miljard) en China (6,7 miljard) volgen. Nederland staat met 5,6 miljard euro op de vierde plek van wereldwijde grootgebruikers.

De onderzoekers schatten dat Rusland gedurende de oorlog 63 miljard euro heeft verdiend met de brandstoffen die via pijpleidingen en olietankers werden geëxporteerd. Verreweg het grootste deel (71 procent) ging naar Europa en geen enkele andere haven ter wereld verwerkte zoveel Russische olie, gas en kolen als Rotterdam, melden de onderzoekers. Daarnaast werd er door Rusland veel geëxporteerd naar Triëst in Italië, Yeosu in Zuid-Korea en Gdansk in Polen.

De voor Rusland belangrijke marinebasis van Sebastopol aan de Zwarte Zee wordt beschermd door twee oorlogsdolfijnen. Amerikaanse analisten melden dat aan The Washington Post op basis van satellietbeelden van het bedrijf Maxar Technologies.

De dolfijnen worden volgens de analisten ingezet om bijvoorbeeld mijnen en vijandelijke duikers op te sporen. Een woordvoerder van Maxar bevestigt de theorie van de analisten en stelt dat de twee dolfijnen pas sinds het begin van de Russische invasie in de havenstad te zien zijn.

De toenmalige Sovjet-Unie ontwikkelde in de jaren zestig een trainingsprogramma voor oorlogsdolfijnen. De Oekraïense marine kreeg de dolfijnen na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in handen, maar verloor de dieren na de Russische annexatie van de Krim in 2014. Sindsdien zou Rusland ook weer begonnen zijn met het trainen van dolfijnen.

Een groot deel van de Russische vloot ligt momenteel in Sebastopol aangemeerd omdat de havenstad op de Krim buiten bereik van Oekraïense raketten is. Ook het vlaggenschip de Moskva lag in deze haven, voordat het eerder deze maand op de Zwarte Zee zonk na een brand.

In 2019 werd in Noorwegen een witte dolfijn gevonden met een tuig om zijn nek, hetgeen wereldwijd tot vragen leidde. Hoewel het nooit bevestigd werd, hadden veel experts het vermoeden dat het om een door Rusland getraind dier ging dat vanuit een noordelijke Russische militaire haven was weggezwommen.

Niet alleen Rusland traint dolfijnen. Ook de Verenigde Staten zetten al decennialang intelligente zeezoogdieren in voor militaire doeleinden.

Een aantal raketten heeft woensdagavond het centrum van de Zuid-Oekraïense stad Cherson getroffen, met een reeks explosies tot gevolg. Dat gebeurde op vrijwel hetzelfde moment dat Rusland aankondigde de roebel te gaan gebruiken in het gedeeltelijk bezette gebied.

De explosies vonden onder meer plaats vlakbij een belangrijke tv-toren, meldt CNN op basis van geverifieerde video’s op sociale media. Het Russische staatspersbureau RIA stelt dat de explosies het gevolg zijn van drie door Oekraïne afgevuurde raketten. Russische troepen zouden twee daarvan hebben neergeschoten. Dit kan niet onafhankelijk worden geverifieerd.

Intussen meldden de Russische autoriteiten volgens RIA dat de regio rondom de stad overgaat op de roebel. De Russische munteenheid wordt begin volgende maand geïntroduceerd en zal gedurende vier maanden naast de Oekraïense hryvnia te gebruiken zijn.

Veel is onduidelijk over de situatie in en rondom Cherson. De regio werd de afgelopen weken gedeeltelijk bezet, dinsdag meldde het Russische ministerie van Defensie dat het volledige gebied door troepen is „bevrijd”. Het Kremlin mag dan wel beweren dat Cherson is ingenomen, uit Kiev komen andere geluiden.

Zo prees de Oekraïense president Volodimir Zelenski in de nacht van woensdag op donderdag juist het verzet van de inwoners, die onder meer met Oekraïense vlaggen de straat op gingen. Dat protest zou door de Russen zijn beëindigd met traangas.

Eerder deze week waarschuwden de Oekraïense autoriteiten en het Britse leger voor een Russisch schijnreferendum in de regio. Die tactiek paste Rusland in 2014 toe op de Krim, waar een overweldigende meerderheid van de kiezers had gezegd zich bij Rusland te willen voegen. Dat referendum werd veroordeeld door de Oekraïense regering en het Westen.

De hoofdaanklager van het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag, Karim Khan, heeft woensdag tijdens een informele bijeenkomst van de VN-Veiligheidsraad over de oorlog in Oekraïne gezegd dat het Hof het „geen tijd vindt voor woorden, maar voor daden”.

Volgens Khan kan het internationaal recht „niet langer een passieve toeschouwer zijn”. Hij vertelde aan verslaggevers dat hij „niet vóór of tegen Rusland is en ook geen partij kiest voor Oekraïne”, maar benadrukte dat het Strafhof „voor de wet kiest, die de mensheid moet beschermen”.

De hoofdaanklager voegde daaraan toe dat we ons „moeten schamen” dat in 2022 nog zoveel delen van de wereld te maken krijgen met genocide, misdaden tegen de menselijkheid en oorlogsgeweld.

Het Strafhof begon begin maart met onderzoek naar oorlogsmisdaden in Oekraïne tijdens de Russische invasie en is bezig bewijsmateriaal te verzamelen. Khan bezocht onder meer Boetsja, waar honderden burgers volgens Oekraïne zijn gedood tijdens de Russische bezetting. Hij zei daar dat forensische experts „de waarheid van fictie moeten scheiden”.

Oekraïne is zelf vooralsnog geen lid van het ICC, maar heeft toestemming gegeven voor de onderzoeken. Rusland is ook geen lid van het Strafhof.

De Britse minister van Buitenlandse Zaken, Liz Truss, heeft woensdag in een toespraak laten weten hoe zij over de oorlog in Oekraïne denkt. Ze vertelde onder meer dat Rusland „volledig uit Oekraïne moet vertrekken” en vindt een overwinning van het belaagde land „voor het Westen strategisch noodzakelijk”.

De BBC noemt de toespraak die Truss in Londen gaf „de duidelijkste verklaring van de oorlogsdoelen van het Verenigd Koninkrijk tot nu toe”. Met haar uitspraken impliceert de buitenlandminister volgens de Britse omroep „dat Rusland ook moet vertrekken uit eerder bezette en geannexeerde gebieden zoals de Krim en delen van de Donbas-regio”.

Truss wil verder dat het Westen meer wapens stuurt naar landen die bedreigd worden door Rusland. „We moeten ervoor zorgen dat, naast Oekraïne, ook landen als Moldavië en Georgië de
veerkracht en capaciteiten hebben om hun soevereiniteit en vrijheid te behouden”, aldus Truss, die benadrukt dat „de oorlog in Oekraïne nu ook onze oorlog is”.

Als het aan Truss ligt moet het Westen daarom dieper in de buidel tasten en „zware wapens, tanks en vliegtuigen” leveren. Of zij hiermee bedoelt dat ook Oekraïne vliegtuigen kan krijgen, is niet duidelijk. Hoewel de Oekraïense president Volodimir Zelenski hier meermaals om heeft gevraagd, leverde het Westen tot dusver geen straaljagers uit angst voor verdere escalatie van het conflict.

„Het lot van Oekraïne ligt in de weegschaal. Als Poetin krijgt wat hij wil, zal er onnoemelijk veel meer ellende in Europa komen en merken we de verschrikkelijke gevolgen overal ter wereld”, aldus Truss.

De Hongaarse minister van Buitenlandse Zaken geeft in een interview met CNN toe dat zijn land Russisch gas afrekent in roebels. Volgens Péter Szijjártó heeft Hongarije simpelweg „geen keus” omdat het land 85 procent van het gas en 65 procent van de olie uit Rusland haalt.

Woensdag meldde persbureau Bloomberg dat zeker vier Europese inkopers Russisch gas al hebben afgerekend in roebels. Dat gebeurde nadat Poetin van „onvriendelijke landen” had geëist dat zij bij gasbedrijf Gazprom voor de gasaankopen twee rekeningen openen, één in roebels en één in euro’s. Daarbij is Gazprombank verantwoordelijk voor het omzetten van de valuta en het overmaken van de roebelbetaling.

Szijjártó erkent tegenover CNN gebruik te hebben gemaakt van dit aanbod van Poetin. „Niet voor de lol, we hebben niet voor deze situatie gekozen”, aldus de buitenlandminister, die benadrukt wegens de bestaande infrastructuur „geen alternatief” te zien.

Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen waarschuwde Europese importeurs van Russisch gas woensdag dat zij de EU-sancties schenden als zij hun aankopen in roebels betalen als contractueel is bepaald dat de rekening in euro’s of dollars moet worden voldaan. Ze benadrukt dat Europese bedrijven niet moeten buigen voor Russische druk om in roebels te betalen. Rusland stopt de gasstromen naar Polen en Bulgarije omdat de twee landen weigerden gasleveringen in de Russische munteenheid te voldoen.

Eerder deze maand zei de Hongaarse minister al dat hij de sancties die zich richten op Russische olie en gas niet steunt. Hongarije is van de EU-landen het meest Ruslandgezind.

De Oekraïense president Volodimir Zelenski heeft in zijn gebruikelijke videoboodschap de blik op de toekomst gericht. In de nacht van woensdag op donderdag maakte hij bekend welke plannen zijn regering heeft voor wanneer de oorlog is afgelopen. Er moet onder meer huisvesting komen voor alle politieagenten, militairen en andere rijksambtenaren.

Zelenski vraagt lagere overheden alvast een inventarisatie te maken van beschadigde gebouwen en infrastructuur, zodat de wederopbouw snel kan beginnen. „Niet alleen willen we alles herstellen wat door de bezetters is verwoest, we willen ook oude problemen aanpakken”, stelt de Oekraïense president.

In zijn toespraak prijst de president ook het verzet van Oekraïners in het zuiden van het land. Hij doelt op de inwoners van het bezette Cherson die met Oekraïense vlaggen de straat op zijn gegaan. „Des te sterker onze weerstand nu is, des te sneller het normale leven weer terugkeert”, aldus Zelenski.

De Nederlandse bevolking in groeide het eerste kwartaal van 2022 alleen vanwege migratie. Dat komt voor een groot deel omdat veel Oekraïners de oorlog ontvluchtten die Rusland begon in hun land. Dat meldt het statistiekbureau CBS op basis van voorlopige cijfers.

In de eerste drie maanden kwamen er per saldo 49.800 inwoners bij. Dat is relatief veel voor een eerste kwartaal. Tijdens de vorige piek in dezelfde periode van 2019 bedroeg de groei nog 23.500, ruim de helft dus.

Het aantal sterfgevallen bedroeg in het afgelopen kwartaal 43.100. Daar stond een lager aantal van 40.300 geboortes tegenover. De bevolking is alleen gegroeid door migratie. Per saldo zijn 52.600 mensen meer naar Nederland verhuisd dan er naar het buitenland vertrokken.

„Ook wanneer de 25.100 mensen die vanuit Oekraïne kwamen niet worden meegeteld, was de immigratie relatief hoog”, zeggen de onderzoekers over het hoge migratiecijfer. Er kwamen ook relatief veel andere migranten deze kant op, vooral uit Syrië, Turkije en India.

De redactie opent een nieuw liveblog. Lees het blog van woensdag hier.