Avifauna’s zijn er in Nederland al heel veel verschenen. Soms beslaan ze een beperkt gebied, zoals een stad, een gemeente of een provincie. Het soort boek is dus niet wat de ”Avifauna Zeelandica” uniek maakt.

Eerst maar iets over de traditionele inhoud, waar het in iedere avifauna om draait. Die bestaat uit een weergave van alle vogels die uit een gebied bekend zijn, meestal met zo nauwkeurig mogelijk ingeschatte aantallen. Bij zeldzaamheden wordt iedere waarneming apart vermeld. De ”Avifauna Zeelandica” is daarop geen uitzondering.

Zo vernemen we dat uit Zeeland negentien waarnemingen van de Siberische boompieper bekend zijn, die allemaal keurig met plaats en datum genoteerd staan. Totaal zijn er uit Zeeland 430 soorten bekend, waarvan de status en de waarnemingen op ruim duizend bladzijden beschreven worden. Dat gebeurt met een ongekende nauwkeurigheid, waarbij bijvoorbeeld ook alle ringmeldingen zijn meegenomen.

Van een gewone soort als de boerenzwaluw valt te lezen dat er 619 meldingen van Zeeuwse ringvondsten bekend zijn. De gegevens laten zien dat de als nestjong geringde vogels op Walcheren zich als broedvogel vaak vestigen binnen enkele kilometers van hun geboorteplaats. Best bijzonder voor zo’n langeafstandstrekker. Zo werd een op 26 juli 1962 in Zeeland geringd exemplaar drie maanden later terug gemeld uit Ghana, op zo’n 4850 kilometer van de ringplaats. De soortbeschrijvingen vormen een ware schatkamer van bijzondere feiten en weetjes.

Maar voorafgaand aan die soortbeschrijvingen zijn meer dan 300 pagina’s gewijd aan 21 inleidende hoofdstukken. Zes daarvan besteden aandacht aan het verleden. Ook daarbij is ontzettend veel feitenmateriaal verzameld, variërend van vogels in archeologische opgravingen tot de zeer omvangrijke buit van Engelse en Belgische bootjagers, die jaarlijks tienduizenden watervogels schoten voor de Zeeuwse kust. Een praktijk die omwille van het geld dat de verpachting voor de overheid opbracht, plaatselijk tot aan het einde van de 20e eeuw voortduurde.

Het gaat ook over de vangsten in de verschillende eendenkooien tot de hoeveelheid eieren die in de Schouwse vogelarijen geraapt werden voor de consumptie. Dat aantal wordt via een geloofwaardige rekensom geschat op zo’n 30.000 eieren per jaar, met name van kokmeeuwen en grote sterns. Die vogelarijen waren eilanden (hillen) in de Schouwse inlagen, waarop meeuwen en sterns broedden, die voor commerciële exploitatie door het waterschap voor veel geld verpacht werden. Zeeuwse vogels werden vroeger zeer intensief geëxploiteerd.

Toch is dat niet de reden dat het met veel vogels niet best gaat. Zo is er het voorbeeld van de grauwe gors, die in de jaren 80 nog met zo’n 200 paar in Zeeland broedde. Nu is de soort niet alleen in Zeeland, maar ook in de rest van Nederland en in het grootste deel van België en een deel van Duitsland verdwenen.

De verwante geelgors –die in de jaren 50 met vele duizenden broedparen in Zeeland vertegenwoordigd was– is eveneens geheel verdwenen. Net als de achteruitgang van andere boerenlandvogels als de zomertortel, de patrijs en de ringmus wordt hun teloorgang vooral toegeschreven aan de intensivering van de landbouw.

Gelukkig is er ook goed nieuws. Het verbod dat in de jaren zestig werd uitgevaardigd voor het gebruik van vergiften als Aldrin, Dieldrin en DDT leidde tot een ongekende opbloei van roofvogels en uilen. De bijna uitgestorven kerkuil herstelde zich, mede dankzij de plaatsing van nestkasten in boerenschuren, spectaculair.

Bovendien vestigden zich nieuwe roofvogels als havik en wespendief. Het is allemaal veel te veel om in kort bestek te nomen. De ”Avifauna Zeelandica” heeft er twee kloeke boeken van samen 1448 pagina’s voor nodig. Onder de bezielende leiding van Peter Meininger werd dit boek gemaakt door meer dan 50 auteurs en ruim 200 fotografen. Met recht een uniek standaardwerk.