In opdracht van GGZ-instelling Eleos ontwikkelde Stulp, onderzoeker aan het lectoraat Zorg en Zingeving van de Hogeschool Viaa en docent psychologie, een nieuw onderzoeksinstrument. Waar psychiatrische patiënten normaliter een vragenlijst invullen om meer inzicht te verschaffen in de manier waarop ze naar God kijken, legde Stulp hun vijftien afbeeldingen voor. Donderdag presenteert hij zijn onderzoek in een webinar.

Waarom is het voor een behandelaar van belang om te weten hoe christelijke patiënten hun relatie met God ervaren?

„We weten dat de Godsrepresentatie, de persoonlijke betekenis die God voor iemand heeft, samenhangt met de manier waarop mensen zichzelf en anderen zien. Ik denk dat we patiënten met persoonlijkheidsproblematiek beter kunnen helpen wanneer hun geloof bij de behandeling betrekken. Geloof kan namelijk een positieve factor zijn die mensen ondersteunt bij het omgaan met hun moeiten.”

Er is toch al onderzoek gedaan naar de betekenis die God heeft voor psychiatrische patiënten, bijvoorbeeld door psycholoog Hanneke Schaap-Jonker?

„Inderdaad. Er is een vragenlijst beschikbaar, waarbij patiënten uitspraken een 1 –helemaal niet van toepassing– tot 5 –helemaal van toepassing– kunnen geven. Zo reageren ze op stellingen die iets zeggen over hun relatie met God. Bijvoorbeeld: als ik aan God denk, ervaar ik liefde. Er is echter een aantal redenen om aan te nemen dat deze testen geen volledig betrouwbaar beeld schetsen. Zo geven mensen soms uit loyaliteit te positieve antwoorden.”

Waarom is uw instrument beter?

„Voor mijn promotie ontwikkelde ik een nieuwe test, gebaseerd op beelden. Ik leg een patiënt vijftien afbeeldingen voor. Bijvoorbeeld van iemand die een graf bezoekt met op de achtergrond spelende kinderen. De patiënt vertelt een verhaal bij de plaat, over God Die met mensen omgaat en mensen die met God omgaan. Daarbij vragen we bijvoorbeeld wat God volgens de verteller denkt en voelt. Op deze manier komt de complexiteit van iemands Godsrepresentatie beter tot haar recht. Mensen kunnen bijvoorbeeld vertellen dat ze boos zijn op God, maar ook liefde voor Hem voelen.”

Is zo’n verhaal van de patiënt niet pure fantasie?

„In de interviews heb ik gevraagd naar hoe de relatie van de persoon op de plaat tot God is, maar ik heb ook bijgehouden wat de verteller zelf zegt over God. Bijvoorbeeld als iemand zegt: de man op de foto is boos op God, maar zelf ben ik dat niet. De verhalen die patiënten vertellen over de hoofdpersoon op de plaat hangen veel vaker samen met hun persoonlijkheidsproblematiek dan de opmerkingen die ze tussendoor maken.”

Mag je in een behandeling sleutelen aan iemands Godsbeeld?

„Dat is een spannend gebied. Je kunt niet zomaar zeggen dat iemands Godsbeeld slecht is, en dat hij het maar moet inruilen. Bij de meeste mensen levert het beeld van een strenge God bijvoorbeeld geen angst op.

Tegelijkertijd kun je bij iemand die last heeft van de manier 
waarop hij God ervaart wel onderzoeken of zijn kijk op God te maken heeft met de manier waarop hij in het algemeen naar mensen kijkt. Heeft hij daardoor misschien een vertekend, gefilterd beeld van God? Ik denk dat hulpverleners in zulke gevallen een patiënt hiervan bewust mogen maken.”